Λίμνη Ωραιοκάστρου

Η λιμνη του Ωραιοκάστρου είναι μια τεχνητή λίμνη που φτιάχτηκε απο το 1999 μέχρι το 2000 στη θέση της παλιάς χωματερής της περιοχής και έχει διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελεί  ένα πανέμορφο πάρκο αναψυχής.

 Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της πόλης του Ωραιοκάστρου πίσω από το συγκρότημα κτιρίων του ΟΑΕΔ , δίπλα στο πάρκο Καλόγερος και λίγο χαμηλότερα υψομετρικά από αυτό.



 Η λίμνη αποτελείται από δύο λεκάνες μία μικρότερη και μία μεγαλύτερη. Ο δρόμος που οδηγεί από το Ωραιόκαστρο στη λίμνη καταλήγει σε ένα όμορφα διαμορφωμένο πλάτωμα με δένδρα και παγκάκια μπροστά στην μεγάλη λεκάνη της λίμνης. Στα δεξιά της λεκάνης αυτής υπάρχει δρόμος μέσα από τις λεύκες που οδηγεί στην μικρή λεκάνη όχι αρκετά βατός όμως μέχρι το τέλος. Ετσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι η μικρή λεκάνη της λίμνης δεν είναι εύκολα επισκέψιμη.

Γύρω από την λίμνη υπάρχουν μεγάλα δένδρα , λεύκες  κατά μήκος της δεξιάς όχθης , πλατάνια και πευκοειδή  κατά μήκος της αριστερής  οχθης , λιγούστρες  που σχηματίζουν φυσικό φράχτη μπροστά στο πλάτωμα που έχει ειδικά διαμορφωθεί για τους επισκέπτες και όμορφες ακακίες στο χώρο που διαμορφώθηκε ώστε να είναι η λίμνη επισκέψιμη. Ακόμη καλάμια και υδρόβια φυτά σιγά σιγά εμφανίστηκαν μέσα στη λίμνη.
 

Μουσείο βαλκανικών Πολέμων

Το μουσείο, που δημιουργήθηκε το 1999, βρίσκεται στη Γέφυρα, ένα χωριό που απέχει 25 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, δίπλα στην Εθνική Οδό Θεσσαλονίκης-Έδεσσας. Το κτίριο όπου στεγάζεται το μουσείο, χρησιμοποιήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1912 για τις διαπραγματεύσεις μεταξύ του Έλληνα αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου και των αντιπροσώπων του διοικητή των οθωμανικών δυνάμεων Χασάν Ταχσίν πασά για την αναίμακτη παράδοση της Θεσσαλονίκης στον ελληνικό στρατό.

Αποτελούσε το κεντρικό κτίριο του αγροκτήματος Μοδιάνο, που δημιουργήθηκε το 1906 από τον Γιακό Μοδιάνο, και που περιλάμβανε επίσης πλήθος βοηθητικών κτιρίων και υποστατικών. Ο πατέρας του Γιακό, ο Σαούλ Μοδιάνο, ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος ιδιοκτήτης ακινήτων στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

Στο μουσείο εκτίθενται πίνακες, λιθογραφίες, χάρτες, φωτογραφίες, ξίφη, παράσημα, όπλα, στολές, και άλλα κειμήλια του ελληνικού, του τουρκικού, του βουλγαρικού, του σερβικού, του μαυροβουνιώτικου και του ρουμανικού στρατού. Τα κειμήλια εκτίθενται στο ισόγειο του κτιρίου, σε προθήκες, αφιερωμένες σε κάθε στρατιωτική δύναμη χωριστά.



Τα όπλα που εκτίθενται είναι ελληνικά, βουλγαρικά, τουρκικά, όπως το ελληνικό και το βουλγαρικό τυφέκιο μάνλιχερ Μ1903, το τουρκικό μάουζερ, το ελληνικό πιστόλι Μπέργκμαν Μπαϊάρντ Μ1908, το τουρκικό Σμιθ και Ουέσσον, όλη η σειρά των ξιφών του ελληνικού και του βουλγαρικού στρατού. Οι πίνακες απεικονίζουν την ηγεσία του ελληνικού στρατού και του στόλου, τον Ταχσίν πασά να υπογράφει την παράδοση της Θεσσαλονίκης, και τις σημαντικότερες στιγμές των μαχών των Βαλκανικών Πολέμων. Σε μεγάλο ποσοστό διατηρείται η επίπλωση της εποχής, η οποία μάλιστα εμπλουτίστηκε με έπιπλα που φυλάσσονταν μέχρι τώρα στις αποθήκες του στρατού.

Στο προαύλιο χώρο του μουσείο κατασκευάστηκε ταφικό μνημείο του Χασάν Ταχσίν πασά και του γιου και υπασπιστού του Κενάν Μεσαρέ, στο οποίο μνημείο εναποτέθηκαν τα οστά τους.
 

Νυμφόπετρες

Έξω από το χωριό Νυμφόπετρα, στο δρόμο για Προφήτη, βρίσκονται οι «Νυμφόπετρες», ιδιόμορφος γεωλογικός σχηματισμός, που έχει ανακηρυχθεί μνημείο της φύσης. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή σειρά από όρθιους ασβεστολιθικούς βράχους, για την προέλευση των οποίων υπάρχει πλούσια λαογραφική παράδοση.

Έτσι σύμφωνα με μια εκδοχή της τοπικής λαογραφικής παράδοσης οι Νυμφόπετρες είναι μια ομάδα από κυνηγούς οι οποίοι ενώ αναζητούσαν θηράματα σε μια κυνηγητική εξόρμηση, συνάντησαν τυχαία μια παρέα από νύμφες του δάσους οι οποίες λούζονταν στα κρυστάλλινα νερά μιας πηγής. Οι άνδρες έμειναν εκστατικοί παρακολουθώντας το θέαμα αλλά η θέα Άρτεμις που τους αντιλήφθηκε εξοργίστηκε τόσο με την ασέβειά τους ώστε τους πέτρωσε στο σημείο που στέκονταν.

Σύμφωνα πάλι με άλλη εκδοχή τοπικής λαογραφικής παράδοσης οι βράχοι προήλθαν από μια γαμήλια πομπή συνοδείας των μελλονύμφων προς την εκκλησία. Κάποια στιγμή η νύφη διαπίστωσε ότι είχαν ξεχάσει να πάρουν από το σπίτι τις βέρες της τελετής και τότε η «κακιά» πεθερά καταράστηκε το ζευγάρι και την πομπή που το ακολουθούσε να πετρώσει στο σημείο που βρίσκονταν.

Ωστόσο η επιστημονική εξήγηση του φαινομένου των ιδιόμορφων σχηματισμών πετρωμάτων είναι εντελώς διαφορετική και άκρως ενδιαφέρουσα καθώς καταγράφει την έντονη γεωλογική δραστηριότητα της περιοχής κατά την διάρκεια της γεωλογικής της εξέλιξης και της διαγένεσης των πετρωμάτων που συγκροτούν το υπόστρωμα της περιοχής. Το πέτρωμα που συγκροτεί του ιδιόμορφους όρθιους σχηματισμούς βράχων ονομάζεται τραβερτίνης.

Ανήκει στα ιζηματογενή πετρώματα, τα οποία σχηματίζονται από απόθεση ή καταβύθιση υλικών που βρίσκονται σε αιώρηση ή διάλυση μέσα σε ένα ρευστό μέσο (νερό ή αέρας) και τη μετέπειτα συγκόλληση των υλικών που αποτέθηκαν μεταξύ τους. Χαρακτηρίζονται από τη στρώση των υλικών τους σε διαδοχικά επίπεδα και τα απολιθώματα, τα οποία βρίσκονται μόνο μέσα σε ιζήματα.
Οι διαδικασίες σχηματισμού ιζηματογενών πετρωμάτων είναι οι ακόλουθες:
• Διάβρωση και αποσάθρωση, που είναι οι φυσικοχημικές και βιολογικές διεργασίες που υφίστανται τα προϋπάρχοντα πετρώματα με αποτέλεσμα την καταστροφή τους.
• Μεταφορά των υλικών που προέκυψαν από την αποσάθρωση, με τον άνεμο και το νερό των ποταμών και των θαλασσών.
• Απόθεση των υλικών που βρίσκονται σε αιώρηση ή διάλυση. Η απόθεση γίνεται σε διαδοχικά στρώματα.
• Διαγένεση, που είναι η διαδικασία με την οποία ένα χαλαρό ίζημα μετατρέπεται σε συμπαγές πέτρωμα, με τη βοήθεια της πίεσης των υπερκείμενων στρωμάτων και της φυσικής συνδετικής ύλης.

Ο τραβερτίνης είναι ένα κλαστικό ιζηματογενές πέτρωμα ανθρακικό, με ανοιχτό καστανοκίτρινο και άλλες φορές γκρίζο χρώμα και με χαρακτηριστική πορώδη υφή. Το ανθρακικό ασβέστιο αποτίθεται γύρω από φυτικά μέρη, τα οποία στη συνέχεια μετά την αποσύνθεσή τους απομακρύνονται και αφήνουν πόρους στο πέτρωμα.
Το πέτρωμα εκτός από τις Νυμφόπετρες συναντάται συχνά στην περιοχή της λεκάνης Μυγδονίας όπως στα Λουτρά Απολλωνίας, στο δέλτα του χειμάρρου Απολλωνίας και συγκεκριμένα στη θέση βήμα Αποστόλου Παύλου και αλλού.
Η συχνή του εμφάνιση εξηγείται από την πρόσφατη γεωλογικά εξέλιξη της λεκάνης στην οποία σχεδόν πριν 1.000.000 χρόνια κυριαρχούσε μια τεράστια ενιαία λίμνη η έκταση της οποίας υπερκάλυπτε το άθροισμα των δύο σημερινών λιμνών Κορώνειας & Βόλβης, ενώ είχε και σημαντικά μεγαλύτερο βάθος. Η περιοχή ήταν και περισσότερο γεωλογικά ενεργή με έντονη παρουσία αναβλυζόντων θερμοπιδάκων με θερμικό ρευστό που είχε μεγάλες συγκεντρώσεις διαλυμένων πετρωμάτων. Η συνεχής εναπόθεση των αλάτων στα σημεία ανάβλυσης που ίσως ήταν εκείνη την εποχή κάτω από την επιφάνεια της τεράστιας λίμνης και οι διεργασίες διαγένεσης που ακολούθησαν σχηματοποίησαν αυτή την κάθετη σε μορφή καμινάδας ανάπτυξη του τραβερτίνη και όταν αυτοί οι σχηματισμοί βρέθηκαν στην επιφάνεια του εδάφους διαμόρφωσαν την ιδιαίτερη μορφή τους στη θέση Νυμφόπετρες.

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Η Νυμφόπετρες βρίσκονται σε απόσταση 2 km περίπου Δυτικά από τον ομώνυμο οικισμό στο τοπικό Διαμέρισμα Νυμφόπετρας του Δήμου Εγνατίας. Η οδική απόσταση από το κέντρο της Θεσσαλονίκης είναι περί τα 44 km Βορειανατολικά της πόλης, ακολουθώντας το επαρχιακό οδικό δίκτυο Βόρεια των δύο λιμνών.

Ροτόντα

H Ροτόντα είναι κτίσμα το οποίο προοριζόταν για μαυσωλείο του Καίσαρα Γαλέριου. Λόγω της μη χρήσης του αργότερα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό του Αγίου Γεωργίου και συμπεριλήφθηκε στα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Πρόκειται για θολωτό στρογγυλό κτίσμα του 4ου αιώνα, όμοιο με το Πάνθεον στη Ρώμη. Κτίστηκε στα χρόνια του Καίσαρα Γαλέριου γύρω στο 304 μ.Χ. ενώ προοριζόταν ως ναός του Δία ή των Καβείρων, ή ως Μαυσωλείο του Γαλέριου. Ωστόσο, εξαιτίας του θανάτου του Γαλέριου το 311 μ.Χ., η Ροτόντα ως λέξη έμεινε κενή χωρίς χρήση. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε με διαφορετική λειτουργία απο λαούς της εγγύς ανατολής.

Στα τέλη του 4ου αιώνα, την εποχή του Θεοδόσιου Α' και αφότου στη Θεσσαλονίκη είχε επικρατήσει ο Χριστιανισμός, Η Ροτόντα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό των Ασωμάτων Δυνάμεων ή Αρχαγγέλων και τότε έγιναν στο μνημείο ορισμένες μετασκευές, που ήταν αναγκαίες για τη νέα λατρεία. Έτσι έγινε διάνοιξη της ανατολικής κόγχης και προσθήκη του ιερού, ενώ ανοίχτηκε και η αντίστοιχη δυτική κόγχη και δημιουργήθηκε νέα είσοδος. Ακόμη, σε απόσταση οκτώ μέτρων από τον τοίχο κατασκευάστηκε εξωτερικά ένας άλλος χαμηλότερος κυκλικός τοίχος που δεν υφίσταται σήμερα. Ο χώρος ανάμεσα στους δύο τοίχους στεγάστηκε και, με τη διάνοιξη των υπολοίπων κογχών, δημιουργήθηκε ένα περιμετρικό εξωτερικό κλίτος. Τέλος κατασκευάστηκαν τα περίφημα ψηφιδωτά του μνημείου, που κοσμούν καμάρες κογχών, τοξοτά ανοίγματα φεγγιτών και το μεγάλο θόλο. Νομίζεται ότι ο αρχικός του σκοπός ήταν για να χρησιμεύσει ως βαπτιστήριο των Χριστιανών στην Θεσσαλονίκη.

Οι αγιογραφίες είναι από τις αρχές του 5ου αιώνα, διότι οι εικονιζόμενοι άγιοι μαρτύρησαν όλοι μέχρι της εποχής του Διοκλητιανού και του Μαξιμιανού. Οι αγιογραφίες διασώζονται σήμερα μόνο κάτω από τον θόλο, ενώ οι υπόλοιπες καταστράφηκαν όταν ο ναός μεταβλήθηκε από τους Τούρκους σε μωαμεθανικό τέμενος από τον Σεΐχη Σουλεϊμάν Χορτατζή Εφέντη το 1590. Τότε έγινε και η προσθήκη του μιναρέ. Τα ψηφιδωτά που σώζονται στις καμάρες και στα τόξα των φεγγιτών έχουν καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα. Εικονίζονται μέσα σε χρυσό φόντο γεωμετρικά σχήματα σε μεγάλη ποικιλία καθώς και θέματα από το φυσικό κόσμο, όπως καρποί, ζώα, πουλιά, κάνιστρα και άνθη με μια φυσιοκρατική διάθεση και ζωηρά χρώματα. Στο θόλο, στην κορυφή της μεγάλης ψηφιδωτής σύνθεσης εικονιζόταν όρθιος σταυροφόρος Χριστός γεγονός που μας αποκαλύπτεται από το διασωθέν περίγραμμα από κάρβουνο που απέμεινε πάνω στο κονίαμα. Ο Χριστός εικονιζόταν μέσα σε πολύχρωμη "δόξα", τμήματα της οποία διασώζονται σήμερα, που την υποβάσταζαν τέσσερις άγγελοι. Κατά τον πρόσφατο καθαρισμό των ψηφιδωτών του μνημείου ήρθαν στο φως τα κεφάλια και τα φτερά των αγγέλων. Πιο κάτω υπάρχει μία ζώνη των ψηφιδωτών που έχει καταστραφεί. Χαμηλότερα η τρίτη ζώνη ψηφιδωτών είναι καλύτερα διατηρημένη. Είναι χωρισμένη σε οκτώ τμήματα, σε καθένα από τα οποία παριστάνεται ένα φανταστικό διώροφο πολυτελές και ανάλαφρο οικοδόμημα με πλήθος διακοσμητικών στοιχείων. Μπροστά από αυτά τα φανταστικά αυτά οικοδομήματα παριστάνονται, δύο ή τρεις άγιοι όλοι σε στάση δέησης. Οι επιγραφές που τους συνοδεύουν δηλώνουν το όνομα, την ιδιότητά τους και το μήνα που γιορτάζουν. Τα πρόσωπά τος, διατηρούν την ελληνιστική παράδοση και αποτελούν έξοχα δείγματα της πρώιμης χριστιανικής προσωπογραφίας. Στην κόγχη του ιερού υπάρχει τοιχογραφημένη η Ανάληψη, που έχει υποστεί φθορές.

Από την Αψίδα του Γαλερίου μία "πομπική οδός" οδηγούσε προς το ΒΑ στη Ροτόντα, το κορυφαίο κτίριο του Γαλεριανού Συγκροτήματος, στο επιβλητικό, πλινθόκτιστο, κυκλικό στην κάτοψή του οικοδόμημα. Η διάμετρος του κτηρίου είναι 24,50 μέτρα και το ύψος περίπου 30 μέτρα. Εσωτερικά στο πάχος των τοίχων, που είναι 6,30 μέτρα, ανοίγονται οκτώ καμαροσκέπαστες κόγχες. Πάνω από αυτές υπάρχουν μεγάλα παράθυρα με τοξωτές απολήξεις και πιο πάνω, στα ενδιάμεσα, μια ακόμη σειρά από μικρότερα παράθυρα. Το οικοδόμημα είναι καλυμμένο με μεγάλο ημισφαιρικό τρούλο, στην κορυφή του οποίου υπήρχε οπαίο, για να διαχέεται στο εσωτερικό το φως της ημέρας. Τον τρούλο κρύβει εξωτερικά ο υπερυψωμένος περιμετρικός τοίχος, που κλείνει επάνω με ξύλινη κεραμοσκεπή. Η είσοδος του μνημείου, στην αρχική κατασκευή, ήταν από τα ΝΔ, όπου υπάρχει ένα πρόπυλο και όπου κατέληγε η "πομπική οδός".

Έξω από το νότιο πρόπυλο του μνημείου έχει εντοπιστεί η βάση του μαρμάρινου μονολιθικού άμβωνα, ο οποίος σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο της Κωνσταντινούπολης.

Ροτόντα ονομάστηκε από το κυκλικό της σχήμα, ενώ το όνομα Άγιος Γεώργιος πήρε από το γειτονικό ομώνυμο εκκλησάκι. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο.

Ο μιναρές της Ροτόντας
Το Μάρτιο του 1430 η Θεσσαλονίκη μετατρεπόταν από κέντρο του χριστιανικού πολιτισμού σε μια νέα εστία της τουρκο-ισλαμικής κουλτούρας. Η τουρκική κατάκτηση άλλαξε τη μορφή της πόλης με την ύψωση μιναρέδων δίπλα στις εκκλησίες που μεταβλήθηκαν σταδιακά σε τζαμιά. Η μετατροπή των εκκλησιών σε τζαμιά έγινε σε δύο φάσεις, μία στο τέλος του 15ου και μία στο τέλος του 16ου αιώνα. Η δεύτερη φάση συνδέεται με το γενικό φόβο για το τέλος του κόσμου στο μουσουλμανικό έτος 1000 (1592 μ.Χ). Ο Άγιος Γεώργιος έγινε τζαμί υπό αυτές τις συνθήκες το έτος 999 της Εγείρας (1590 μ.Χ). Ο Σινάν Πασάς ανέλαβε τις απαραίτητες εργασίες για τη μετατροπή, που περιλάμβαναν και την κατασκευή του μιναρέ στον τύπο εκείνο που είχαν κτιστεί οι μιναρέδες στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης από τον Σελίμ ΄Β.

Ο μιναρές της Ροτόντας σώζεται σήμερα χωρίς την κωνική στέγη του και με κατεστραμμένο μετά τον σεισμό του 1978 το υψηλότερο τμήμα του,όπως επίσης και τμήμα του εξώστη του. Το ύψος του μιναρέ φτάνει τα 35,85μ. Η βάση του είναι ορθογωνική, τετράγωνη σε κάτοψη, με μήκος πλευράς 5,65μ περίπου. Στο ύψος του κατωφλιού του ανοίγματος η βάση φαρδαίνει και δημιουργείται κρηπίδωμα που προεξέχει 14 εκ. περίπου περιμετρικά από την τοιχοποιία της βάσης. Το άνοιγμα του κλιμακοστασίου είναι κυκλικό με διάμετρο 1,80μ. Στο κέντρο του ανοίγματος είναι τοποθετημένος μαρμάρινος κίονας διαμέτρου 0,27μ. και ύψους 2,27μ. Αποτελεί τη βάση του κτισμένου πυρήνα του κλιμακοστασίου που δημιουργείται από επάλληλους πλίνθους κυκλικής διατομής. Το άνοιγμα που οδηγεί στο εσωτερικό του μιναρέ καταλήγει σε οξυκόρυφο τόξο κατασκευασμένο με πλίνθους. Σε χαμηλότερη στάθμη μαρμάρινο μέλος αποτελεί το οριζόντιο ανώφλι του ανοίγματος, ενώ το κενό ανάμεσα στο ανώφλι και το κατακόρυφο τόξο κλείνεται με δεύτερο ημικυκλικό τόξο και γέμισμα του τυμπάνου με λίθους.

Η βάση του κορμού είναι σε κάτοψη εξωτερικά πολύγωνο με τριάντα πλευρές και με διάμετρο εγγεγραμμένου κύκλου που κυμαίνεται από 3,17μ. στο χαμηλότερο σημείο έως 4,5μ. στο υψηλότερο τμήμα του. Στην επιφάνεια του στερεού που καλύπτεται με ακτινωτές διακοσμήσεις, ανοίγεται μικρό παράθυρο ύψους 42εκ. και πλάτους 12εκ. Ο κορμός του μιναρέ που υψώνεται σαν δωρικός κίονας, είναι σε κάτοψη εσωτερικά κύκλος και εξωτερικά πολύγωνο με είκοσι πλευρές. Φέρει δύο πλίνθινους δακτυλίους, έναν κοντά στη βάση του και έναν κοντά στο ύψος του εξώστη, και πέντε στενόμακρα παράθυρα πλάτους περίπου 10εκ και ύψους 40-60εκ, που φαρδαίνουν στο εσωτερικό και βρίσκονται στην ίδια κατακόρυφο.Το τμήμα του κορμού πάνω από τον εξώστη αλλάζει ελαφρά κλίση και καταλήγει, μετά την μεσολάβηση νέου δακτυλίου, σε εξωτερικό πολύγωνο με διάμετρο εγγεγραμμένου κύκλου 1,2μ. Στον εξώστη, που έχει πλάτος 0,87μ. οδηγεί άνοιγμα ύψους 1,5μ με τοξωτή απόληξη. Η έντονα κωνική στέγαση του μιναρέ που βλέπουμε σε παλιές φωτογραφίες, δεν σώζεται σήμερα. Από τη βάση του κτίσματος μέχρι την κορυφή του μεσολαβούν 129 σκαλοπάτια. To πάχος της τοιχοποιίας της βάσης είναι 1,4μ. Παράπλευρα στη θύρα εισόδου βρίσκονται εντοιχισμένοι πεσσίσκοι παλαιοχριστιανικής βασιλικής, που όμοιοί τους σώζονται ανάμεσα στα γλυπτά του περιβόλου της Ροτόντας. Διακρίνονται ακόμη δύο επιτύμβιες πλάκες εντοιχισμένες στη ΒΑ και ΝΑ πλαυρά της βάσης του μιναρέ. Τη σημερινή κλίμακα ανόδου στο εσωτερικό του μιναρέ αποτελούν επάλληλα μαρμάρινα σκαλοπάτια σε δεύτερη χρήση. Ο κορμός του μιναρέ είναι χτισμένος εξολοκλήρου με πλίνθους που του δίνουν εσωτερικά τη μορφή κυλίνδρου και εξωτερικά ραβδωτού κίονα.

Μετά τον σεισμό του 1978 ο μιναρές ζώστηκε με μεταλλικές σκαλωσιές, όπως και η Ροτόντα. Στα άμεσα μέτρα στερέωσης του μνημείου ήταν η κατασκευή εσωτερικού μανδύα από οπλισμένο σκυρόδεμα στο ανώτατο τμήμα του και το περιμετρικό δέσιμο του κατεστραμμένου εξώστη του.

Οι Κήποι του Πασά

Ένα από τα πιο παράξενα μνημεία της Θεσσαλονίκης, που αποπνέουν μία μυστηριακή ατμόσφαιρα σε όποιον το επισκεφθεί από κοντά, είναι οι Ιστορικοί κήποι του Πασά, στο κέντρο της πόλης. Σε κοντινή απόσταση από τα Κάστρα, πίσω από το νοσοκομείο “Άγιος Δημήτριος”, οι Κήποι του Πασά, εντυπωσιάζουν με την ιδιόρρυθμη αρχιτεκτονική τους. Ίσως πολλοί να μην γνωρίζουν καν την ύπαρξή τους, καθώς πρόκειται για μία περιφραγμένη έκταση εκτός των ανατολικών τειχών της πόλης. Η σημερινή εικόνα του μνημείου δεν θυμίζει σε τίποτα την αίγλη που απέπνεε αυτή η φανταστική αρχιτεκτονική των αρχών του 20ου αιώνα.

Οι επικλινείς Κήποι του Πασά χτίστηκαν το 1904 και μέχρι σήμερα ανήκουν στον χώρο του νοσοκομείου. Πρόκειται για ένα μεγάλο οικόπεδο, μέσα στο οποίο υπάρχει μία μικρή ομάδα κτισμάτων που προορίζονταν για τη διακόσμηση του κήπου. Σε μία έκταση 1000 τ.μ σήμερα διασώζονται λίγα μόνο κτίσματα, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα στο χώρο. Τα κτίσματα αυτά αποτελούνται από ένα συντριβάνι, μία σήραγγα γύρω από αυτό, μία στέρνα που εξυπηρετούσε στη συγκέντρωση του νερού, καθώς και μία χαμηλή πύλη η οποία οδηγεί σε υπόγειο χώρο και ένα υπερυψωμένο καθιστικό.



Η μεγάλη αυτή ελεύθερη έκταση περικλείστηκε από ψηλό περίβολο, φυτεύτηκαν πεύκα, ενώ σε ένα τμήμα της οργανώθηκε ένα καθιστικό με σιντριβάνια, βρύσες και άλλα διακοσμητικά στοιχεία προκειμένου να χαρίσουν δροσιά και ευχαρίστηση στον επισκέπτη, σε συνδυασμό και με τη θαυμάσια θέα στην πόλη.

Η ονομασία η οποία δόθηκε στους Κήπους του Πασά, δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένο πρόσωπο ενώ σύμφωνα με εντοιχισμένη επιγραφή που βρέθηκε στον χώρο, η δημιουργία τους χρονολογείται το 1904. Αποτελούν δείγμα “φανταστικής αρχιτεκτονικής”, σε ελεύθερο χώρο και αποτελούν ένα μοναδικό ολοκληρωμένο δημιούργημα του αρχιτεκτονικού αυτού ρεύματος στη Θεσσαλονίκη. Ο αρχιτέκτονας ή οι αρχιτέκτονες που κατασκεύασαν τους Κήπους του Πασά ήταν ανώνυμοι και θέλησαν να ακολουθήσουν τη μέθοδο της λεγόμενης “φανταστικής αρχιτεκτονικής”, η οποία χαρακτηρίζεται από πλήρη ελευθερία στη σύνθεση και στον συνδυασμό των υλικών. Στον ίδιο τύπο αρχιτεκτονικής, εντάσσονται έργα του Antoni Gaudi και ειδικά το πάρκο Guell (1900-1914), το οποίο σύμφωνα με αναφορές παρουσιάζει σημαντικές ομοιότητες με τους Κήπους του Πασά στην ελευθερία και την οργανικότητα των μορφών.





Οι αρχές του 20ου αιώνα, ήταν μία εποχή όπου η Υψηλή Πύλη, στα πλαίσια που κατέβαλε για να εκσυγχρονίσει το Οθωμανικό κράτος, έκανε διάφορα δημόσια έργα, χαράσσονταν νέοι εμπορικοί δρόμοι ενώ κατασκευάζονταν δημόσια κτίρια σε εκλεκτικιστικό ρυθμό. Την εποχή εκείνη, οι Κήποι του Πασά ήταν γνωστοί στους κατοίκους της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι θέλησαν να δώσουν μία ποιητική ονομασία στο μνημείο, ωστόσο η ονομασία αυτή δεν συνδέεται με την πραγματικότητα. Ο λόγος είναι ότι δεν έχει υπάρξει καμία αναφορά, έως σήμερα, με κάποια κατοικία ή με κάποιον Τούρκο αξιωματούχο. Έτσι, είναι σχεδόν βέβαιο πως κτίστηκαν από την αρχή για να αποτελέσουν τον κήπο του νοσοκομείου. Αρχικά το νοσοκομείο λεγόταν Χαμιδιέ, αργότερα Ξενών, στη συνέχεια πήρε την ονομασία Δημοτικόν και τέλος ονομάστηκε Άγιος Δημήτριος, όπου και παραμένει έως σήμερα.

Ακόμα και σήμερα, οι Κήποι του Πασά, παραμένουν ένα απομονωμένο και εκκεντρικό μνημείο, αξίζει όμως μία επίσκεψη στο μυστηριακό αυτό τόπο, ο οποίος σε πολλούς εξακολουθεί να είναι άγνωστος. Το σίγουρο είναι πως θα προσφέρουν στον επισκέπτη μία ξεχωριστή εμπειρία.

 

Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου είναι ναός στη Θεσσαλονίκη αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο, τον πολιούχο της πόλης. Βρίσκεται στην ομώνυμη οδό και είναι πεντάκλιτη βασιλική του «ελληνιστικού τύπου», αλλά με πολλά ιδιαίτερα και σπάνια χαρακτηριστικά σε σχέση με άλλους ναούς της ίδιας περιόδου στην Ελλάδα, με εγκάρσιο κλίτος και με πλούσιο ζωγραφικό και μαρμάρινο διάκοσμο με περίτεχνα κιονόκρανα. Στο υπόγειο του ναού βρίσκεται ο χώρος μαρτυρίου του Αγίου. Από τα ψηφιδωτά του, ξεχωρίζει αυτό που απεικονίζει τον ίδιο τον άγιο με δύο μικρά παιδιά και ένα άλλο, που απεικονίζει τον άγιο ανάμεσα στον επίσκοπο και στον έπαρχο, οι οποίοι ανακαίνισαν το ναό τον 7ο αι.

Χρονολόγηση
Μετά το 313 μ.Χ. ιδρύεται το πρώτο προσευχητάριο στον τόπο μαρτυρίου του Αγίου, τον 5ο αι. μία τρίκλητη βασιλική που καίγεται τον 7ο αιώνα και στη θέση της χτίζεται πεντάκλιτη βασιλική. Αυτή καίγεται σχεδόν ολοκληρωτικά το 1917 και αναστηλώνεται μέχρι το 1948.
Ιστορία του ναού
Ο πρώτος ναός ήταν ένα μικρό προσευχητάριο που ιδρύθηκε μετά το 313 μ.Χ. (Διάταγμα των Μεδιολάνων περί ανεξιθρησκίας) στον τόπο μαρτυρίου του Αγίου Δημητρίου.

Το 412-413 μ.Χ., ο έπαρχος Ιλλυρικού Λεόντιος ίδρυσε στον ίδιο χώρο μια μεγάλη τρίκλητη βασιλική, κάτω από το ιερό βήμα της οποίας διατήρησε τμήμα των θερμών όπου μαρτύρησε ο Άγιος Δημήτριος. Αυτή κάηκε το 629-634. Μετά την πυρκαγιά ο επίσκοπος Ιωάννης, με οικονομική ενίσχυση των πολιτών έχτισε μια μεγαλύτερη πεντάκλιτη βασιλική[1] που αποτελούσε κατά τη βυζαντινή εποχή το κέντρο λατρείας του Αγίου.

Το 904 ο ναός λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς. Το 1185, κατά την άλωση της πόλης από τους Νορμανδούς, αφαίρεσαν το σκήνωμα του Αγίου Δημητρίου που φυλασσόταν σε κιβώριο στο κέντρο του ναού. Βρέθηκε στο μοναστήρι του San Lorenzo in Campo της Βόρειας Ιταλίας. Η κάρα και μέρος των λειψάνων του Αγίου επιστράφηκαν το 1978 και τοποθετήθηκαν στο δυτικό κλίτος σε αργυρή λειψανοθήκη κάτω από το ομοίωμα του παλιού κιβωρίου, έργο του γλυπτικού οίκου Φιλιππότη από την Τήνο.

Το 13ο αιώνα ο ναός επισκευάστηκε και ανακαινίστηκε. Την εποχή εκείνη χτίστηκε και το παρεκκλήσι του Αγίου Ευθυμίου στην νοτιοανατολική πλευρά του ναού του Αγίου Δημητρίου

Το 1492-93 ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί με το όνομα Κασιμιέ Τζαμί. Τότε η λατρεία του Αγίου άλλαξε τόπο. Ένας παραθαλάσσιος ναός, μία ξυλόγλυπτη τρίκλιτη βασιλική που χτίστηκε στα τέλη του 13ου-αρχές 14ου αι. στην θέση της σημερινής Μητρόπολης, τιμήθηκε στο όνομα του Αγίου Δημητρίου. Μεταφέρθηκαν εκεί η περίφημη εικόνα του Αγίου (είχε ζωγραφιστεί όσο ζούσε) και πολλά κειμήλια. Ο ναός εκείνος κάηκε το 1890.

Επί Βαλή Δεούφ Πασά έγιναν επισκευές στο ναό του Αγίου Δημητρίου και τότε αποκαλύφθηκαν τα μωσαϊκά του. Αποδόθηκε ξανά στη χριστιανική λατρεία το 1912.

Στη μεγάλη πυρκαγιά, η οποία κατέστρεψε τα 2/3 της πόλης τον Αύγουστο του 1917, κάηκε σχεδόν ολοκληρωτικά και αναστηλώθηκε το 1948 διατηρώντας αρκετά από τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία. Χάρη στον αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχο, που είχε κρατήσει σημειώσεις, σχέδια και φωτογραφίες, με τη συνεργασία των Γ. Σωτηρίου, E. Hebrard, Α. Ορλάνδου, Α. Ξυγγόπουλου, Σ. Πελεκανίδη, κ.ά., ο ναός αναστηλώθηκε «εκ βάθρων» για να δοθεί και πάλι στη λατρεία των πιστών στις 26 Οκτωβρίου του 1949, την ημέρα της γιορτής του άγιου.

Λίγο αργότερα, το 1978, τα λείψανα του Αγίου επέστρεψαν από το αββαείο του Αγίου Λαυρεντίου στο Κάμπο της Ιταλίας και τοποθετήθηκαν σε μια αργυρή λάρνακα όπου φυλάσσονται ως σήμερα.

Το 1988 ο ναός ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.

Από το 1988 η κρύπτη του ναού λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος (μουσειακή έκθεση), όπου εκτίθενται συλλογή γλυπτών, κιονόκρανων, θωρακίων και αγγείων από τις διάφορες φάσεις της ιστορίας του ναού του Αγίου Δημητρίου.
 

Περιγραφή-Χαρακτηριστικά
Ο ναός είναι ένα ξυλόστεγο κτίσμα, χωρίς θόλο, με διαστάσεις κάτοψης 43,58 μ. μήκος και 33 μ. πλάτος.

Δε γνωρίζουμε αν είχε αίθριο. Η είσοδος στο νάρθηκα γίνεται από δύο θύρες στο δυτικό τοίχο του ναού, που αντιστοιχούν στα εσωτερικά πλάγια (βόρειο και νότιο κλίτος), ενώ θύρες εισόδου υπάρχουν και στο βόρειο και νότιο τοίχο της βασιλικής. Από το στενό νάρθηκα που είναι μικρότερος από το ναό (το νότιο κλίτος χρησιμεύει σαν κλιμακοστάσιο), περνώντας από το τρίβηλο μπαίνουμε στον κυρίως ναό. Το τρίβηλο είναι ένα άνοιγμα στο κέντρο του νάρθηκα και σχηματίζεται από δύο κίονες από πράσινο θεσσαλικό μάρμαρο.

Εσωτερικά χωρίζεται με τέσσερις σειρές μαρμάρινων κιονοστοιχιών σε πέντε κλίτη, ενώ ένα έκτο κλίτος διαμορφώνεται κάθετα στα προηγούμενα, όπου βρίσκονται η Αγία Τράπεζα και το Ιερό. Το μεσαίο κλίτος, πιο πλατύ από τα άλλα τέσσερα, υπερυψώνεται και κυριαρχεί σαν όγκος, ενώ τα πλάγια στεγάζονται κλιμακωτά με στέγες δίνοντας τη δυνατότητα να δημιουργηθούν πολύκλητα παράθυρα στους πλάγιους τοίχους (μονόβολα, δίβολα και πολύβολα). Στο μεγαλύτερο μέρος του ναού, ιδιαίτερα στα κατώτατα τμήματα, διατηρείται η παλιά τοιχοποιία διαμορφωμένη από ανισόδομη αργολιθοδομή και πλινθοδομές που ακολουθούν τα τόξα των ανοιγμάτων, παραθύρων ή θυρών.

Τάφος του Λουκά Σπαντούνη
Στη βορειοδυτική γωνία του κεντρικού κλίτους και ανάμεσα στον πεσσό και τον πρώτο κίονα της κιονοστοιχίας σώζεται μνημειακός τάφος, κατασκευασμένος πιθανότατα στην Ιταλία. Είναι ο τάφος του Λουκά Σπαντούνη, άρχοντα της Θεσσαλονίκης, που τάφηκε στην εκκλησία στα 1481.

Γλυπτικός διάκοσμος
Ο μαρμάρινος διάκοσμος του ναού αποτελείται από την ορθομαρμάρωση, τα θωράκια, τους κίονες, τα κιονόκρανα, το κιβώριο, το τέμπλο, τους αμφικίονες των παραθύρων και τους κοσμήτες.

Ορθομαρμάρωση
Στο ναό υπάρχει μόνο στο κεντρικό κλήτος και στο νάρθηκα (είναι του 5ου αι.). Αποτελείται από τέσσερις πλάκες σκυριανού μαρμάρου, που βρίσκονται στον ανατολικό τοίχο, νότια από το τρίβηλο, τοποθετημένες με τέτοιον τρόπο, ώστε οι φλεβώσεις τους να σχηματίζουν άνθρωπο σε δέηση.

Κίονες
Οι κίονες επιστέφονται με θεοδοσιανά κιονόκρανα (προέρχονται από παλαιότερα ρωμαϊκά κτίσματα ή από τη βασιλική του 5ου αιώνα). Αποτελούνται από δύο σειρές άκανθας κι έχουν έλικες στις τέσσερις γωνίες.

Δίζωνα κιονόκρανα: Η κάτω σειρά άκανθας έχει διατηρηθεί σε αυτό τον τύπο, ενώ η επάνω έχει αντικατασταθεί η κάτω σειρά με τέσσερις αετούς στις γωνίες ή τέσσερις κριούς.

Με ανεμιζόμενα φύλλα: Αποτελούνται από δύο σειρές άκανθας που γέρνουν προς τα πλάγια, σε αντίθετη κατεύθυνση η κάθε σειρά.

Πτυχωτά: Εδώ τα φύλλα της άκανθας απλώνονται σαν δαντέλα, με πτυχωτό τρόπο.

Ανάμεσα στα κιονόκρανα και τα τοξοτά επιστύλια παρεμβάλονται τα επιθήματα, απλά και ακόσμητα. Η μόνη διακόσμηση είναι ένας ρόδακας, στη στενή προς το κεντρικό κλίτος επιφάνεια, και ένας σταυρός στην προς τα πλάγια κλίτη όψη τους.

Επίκρανα
Στις παραστάδες του τριβήλου και στην παραστάδα της κιονοστοιχίας του κεντρικού κλίτους διατηρήθηκαν επίκρανα του 5ου αιώνα. Τα επίκρανα του τριβήλου διακοσμούνται με φύλλα προιονωτής άκανθας και προτομές ζώων. Στην παραστάδα της νότιας κιονοστοιχίας εικονίζονται φύλλα προιονωτής άκανθας, κλιματίδες, πουλιά (βόρεια όψη), παγόνια, κάνθαροι (ανατολική όψη), κλιματίδες και άκανθες (νότια όψη).

Κοσμήτες
Ο κύριος κοσμήτης του μνημείου είναι λοξότμητος και περιτρέχει το κεντρικό κλίτος στο ύψος του δαπέδου του υπερώου. Δύο άλλα είδη κοσμητών υπάρχουν στην κόγχη του ιερού βήματος, ένα στη γέννηση του τεταρτοσφαιρίου της κόγχης κι ένα άλλο κάτω από το πεντάλοβο παράθυρο.

Ιερό βήμα
Φωτίζεται από ένα μεγάλο πεντάλοβο παράθυρο και χωρίζεται από το ναό με ψηλό τέμπλο. Στο κέντρο βρίσκεται η Αγία Τράπεζα κάτω από την οποία υπάρχει σταυρικό σκάμμα (εγκαίνιο) με μια μαρμάρινη θήκη σε μορφή σαρκοφάγου. Μέσα σε αυτήν βρέθηκε γυάλινο φιαλίδιο με στερεοποιημένο αίμα. Το εγκαίνιο περιέχει λείψανα Αγίων και είναι απαραίτητο για τον καθαγιασμό του ναού. Στην κόγχη υπάρχει σύνθρονο, στην κορυφή του οποίου βρίσκεται ο θρόνος του επισκόπου.

Τέμπλο
Δε γνωρίζουμε τη μορφή που είχε το αρχικό τέμπλο. Το σημερινό μαρμάρινο μιμείται παλαιοχριστιανικό τέμπλο που αναγράφει θέματα από γλυπτά που βρέθηκαν στις ανασκαφές.

Ψηφιδωτά
Από την πυρκαγιά του 1917 σώθηκαν μόνο έντεκα ψηφιδωτά, από τον 5ο ως τον 9ο αιώνα. Βρίσκονται στην ανατολική όψη του τοίχου που χωρίζει το νάρθηκα από τον κυρίως ναό και στους δύο μεγάλους πεσσούς του ιερού βήματος.

Στο επάνω μέρος του δυτικού τοίχου του νότιου εσωτερικού κλίτους, εικονίζεται σε βάθρο ο Άγιος Δημήτριος, όρθιος σε στάση δέησης. Από δεξιά μια γυναίκα φέρνει το παιδί της στον Άγιο, ενώ αριστερά διασώζονται τα πόδια ενός δεύτερου παιδιού. Η σκηνή παριστάνει αφιέρωση παιδιών στον Άγιο και είναι ψηφιδωτό του 5ου αιώνα.

Στην αντίθετη θέση, στο βόρειο εσωτερικό κλίτος, υπάρχει ψηφιδωτό που εικονίζει έναν άγγελο με σάλπιγγες να σκύβει προς τον Άγιο. Η παράσταση αυτή του 5ου αιώνα δε διαζώζεται ακέραια. Δίπλα στον άγγελο διασώζονται τα φτερά ενός δεύτερου αγγέλου.

Δίπλα στον τάφο του Λουκά Σπαντούνη, στο δυτικό τοίχο του εσωτερικού κλίτους, υπάρχει ψηφιδωτό του 7ου αιώνα με τον Άγιο Δημήτριο ανάμεσα σε τέσσερις κληρικούς μπροστά στις επάλξεις των τειχών της πόλης.

Στο νοτιοανατολικό πεσσό: Στη βόρεια πλευρά του εικονίζεται ο Άγιος ανάμεσα σε έναν επίσκοπο κι έναν έπαρχο, μπροστά στα τείχη της πόλης. Πρόκειται για την τρίτη πολιορκία από τους Σλάβους στις αρχές του 7ου αιώνα. Το ψηφιδωτό στην ανατολική πλευρά του παριστάνει τον Άγιο κι ένα διάκονο τον οποίο ο Άγιος περιβάλλει με τα δυο του χέρια. Ο ιερωμένος που εικονίζεται είναι ο διάκονος που φρόντισε για την ανοικοδόμηση του ναού μετά την καταστροφή του το 629-634. Στη δυτική πλευρά του εικονίζεται μπροστά από τοίχο ο Άγιος Σέργιος σε στάση δέησης.



Στο βορειοανατολικό πεσσό: Στη δυτική πλευρά του υπάρχει ψηφιδωτό του Αγίου με δύο παιδιά που έχουν τα χέρια τους σε στάση προσφοράς. Στην ανατολική του πλευρά εικονίζεται ο Άγιος δεόμενος. Το κεντρικό τμήμα της παράστασης είναι κατεστραμμένο. Στη νότια πλευρά του εικονίζεται η Παναγία σε στάση δέησης με στρατιωτικό Άγιο (Άγιος Θεόδωρος). Στο επάνω τμήμα υπάρχει προτομή του Χριστού που ευλογεί (9ος αιώνας).

Εντοίχια ψηφιδωτά του ναού που κάηκε το 1917, βρίσκονται στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού. Σε ψηφιδωτό της βόρειας κιονοστοιχίας ο Άγιος εικονίζεται σε στάση δέησης, ενώ αριστερά και δεξιά διασώθηκαν δύο μορφές που δέονται μαζί του. Επίσης βρέθηκε στα ερείπια της εκκλησίας ψηφιδωτό με παγόνι. Χρονολογούνται και τα δύο στον 5ο και 6ο αιώνα. Στο μουσείο βρίσκεται ακόμη τμήμα από τη διακόσμηση των εσωτερικών τοίχων με μαρμάρινες πλάκες του 7ου αιώνα (μία σύνθεση με πολύχρωμα μάρμαρα που δημιουργούσαν γεωμετρικά και φυτικά σχέδια.


Τοιχογραφίες
Η σημαντικότερη και παλαιότερη φωτογραφία του Αγίου βρίσκεται στο νότιο τοίχο του ναού και είναι κατεστραμμένη από μεγάλο τοξοτό άνοιγμα. Στο αριστερό της τμήμα εικονίζεται ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός έφιππος με στρατιωτική ακολουθία (685-695 και 705-711). Η τοιχογραφία αυτή ιστορικού περιεχομένου είναι του 8ου αιώνα.

Στον πρώτο από τα δυτικά πεσσό της νότιας κιονοστοιχίας του κεντρικού κλίτους και στη δυτική του όψη εικονίζεται ο αρχιεπίσκοπος Γρηγόριος Παλαμάς με τον Ιωάννη τον Στ’ Κατακουζηνό που είχε γίνει μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ.

Στο δεύτερο πεσσό από δυτικά της ίδιας κιονοστοιχίας στη νότια όψη του ναού, υπάρχει η παράσταση του Οσίου Λουκά του Στειριώτη (11ος αιώνας).

Στη νότια παραστάδα του τριβήλου διακρίνει κανείς την αλληγορική σκηνή του ανθρώπου που κυνηγιέται από ένα μονόκερο, ενώ στη βόρεια τα πασχάλια των ετών 1474-1493.

Τοιχογραφίες που μιμούνται ορθομαρμάρωση διατηρούνται στους τοίχους των πλαγίων κλιτών.
 

Κρύπτη
Ήταν το Ρωμαϊκό λουτρό όπου κατά την παράδοση μαρτύρησε ο Άγιος. Η είσοδος γίνεται από μία σκάλα στο ανατολικό τμήμα του νότιου κλίτους. Το ιερότερο τμήμα της κρύπτης είναι η ημικυκλική δεξαμενή αγιάσματος με τις μαρμάρινες κολώνες, κάτω ακριβώς από το Άγιο Βήμα. Από την κεντρική κόγχη έτρεχε μύρο που έπαιρναν σε φυαλίδια οι προσκυνητές ως τα χρόνια της Τουρκοκρατίας όταν μετατράπηκε σε τζαμί. Στην κρύπτη λειτουργεί μουσειακή έκθεση από γλυπτή διακόσμηση του ναού κατά τις διάφορες φάσεις της ιστορίας του. Εκτίθενται τμήματα του μαρμάρινου κιβωρίου που περιείχε τη λάρνακα του Αγίου, θωράκια του 6ου - 7ου αιώνα, σχέδια και παλιές φωτογραφίες του ναού.

Εκκλησιαστικό Μουσείο Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης

Το εκκλησιαστικό μουσείο της Ιεράς Mητροπόλεως Θεσσαλονίκης βρίσκεται στον ισόγειο χώρο του μητροπολιτικού μεγάρου το οποίο βρίσκεται δίπλα στον μητροπολιτικό ναό του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Η έμπνευση και στήριξη αυτού του έργου ανήκει στον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ.κ. Άνθιμο ο οποίος έθεσε ως προτεραιότητα επί αρχιερατείας του στην Θεσσαλονίκη να δημιουργήσει μουσείο ανάλογο με το εκκλησιαστικό μουσείο που κατασκεύασε στην Ιερά Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως. Η υλοποίηση του έργου ανατέθηκε στους διακεκριμένους καθηγητές Ματούλα Σκαλτσά και Πάνο Τζώνο, οι οποίοι με επιτελική ομάδα επιστημόνων που εργάστηκαν υπο την καθοδήγηση τους, συγκρότησαν ένα πρωτοποριακό εκκλησιαστικό μουσειακό χώρο αναγνωρισμένο στην ευρωπαϊκή μουσειακή κοινότητα.

Έτσι λοιπόν μέσα σε ένα μικρό χώρο καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιμες μεγάλες κτιριακές υποδομές αποτυπώνεται στο χωροχρόνο η θεολογική διάσταση της εικόνας με άριστη αρχιτεκτονική και μουσειακή μελέτη μέσα απο πολυποίκιλα και πολυπληθή αξιόλογα εκθέματα. Η μοναδικότητα της διευθέτησης των εκθεμάτων στο χώρο σε συνδυασμό με τον ξεχωριστό ειδικό φωτισμό συνθέτουν το μεγαλείο της Ορθοδόξου παραδόσεως. Προβάλλεται η δογματική σημασία της εικόνας για το σώμα της Εκκλησίας, ο τρόπος που αποτυπώνεται στις εικόνες το μυστήριο της Θείας Ενανθρωπήσεως αλλά και ο τρόπος με τον οποίο ενισχύεται για τους πιστούς η ελπίδα της σωτηρίας. Συγχρόνως παρουσιάζεται και η νεώτερη ιστορία της μητροπόλεως Θεσσαλονίκης.

Τα εγκαίνια του εκκλησιαστικού μουσείου της Ι.Μ.Θ. ετέλεσε στις 27 Οκτωβρίου του 2006 ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Άνθιμος σε ειδική εκδήλωση παρουσία του τιμωμένου προσώπου του πρόεδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια. 

Υπεύθυνος μουσείου: Χρήστος Μουμιδάκης. Ώρες λειτουργίας μουσείου: Καθημερινά 10.00 εώς 14.00 (εκτός Δευτέρας) .

Λευκός Πύργος

Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης είναι οχυρωματικό έργο οθωμανικής κατασκευής του 15ου αιώνα (χτίστηκε πιθανόν μεταξύ 1450-70). Σήμερα θεωρείται χαρακτηριστικό μνημείο της Θεσσαλονίκης και είναι ό,τι έχει σωθεί από την κατεδαφισμένη οθωμανική οχύρωση της πόλης. Η σημερινή μορφή του πύργου αντικατέστησε βυζαντινή οχύρωση του 12ου αιώνα, για να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια ως κατάλυμα φρουράς Γενίτσαρων και ως φυλακή θανατοποινιτών. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο και είναι ένα από τα πιο γνωστά κτίσματα-σύμβολα πόλεων στην Ελλάδα. Έχει 6 ορόφους, 34 μέτρα ύψος και 70 μέτρα περίμετρο.

Ονομασίες
Στην αρχή ονομαζόταν Πύργος του Λέοντος, όπως αναφέρει τουρκική επιγραφή του 1535-1536, η οποία υπήρχε στην είσοδό του εξωτερικού περιβόλου (τώρα κατεδαφισμένος) και η οποία μάλλον αναφερόταν στη χρονολογία κατασκευής του περιβόλου. Από τον 17ο αιώνα και μετά ονομαζόταν ανεπίσημα Φρούριο της Καλαμαριάς/Kelemeriye Kal’asi και Πύργος των Γενιτσάρων. Μετά την διάλυση του τάγματος των Γενιτσάρων το 1826 αποκτά το όνομα Kanli-Kule, δηλαδή Πύργος του Αίματος λόγω των σφαγών των Γενιτσάρων. Το όνομα διατηρείται και μετά το 1826 λόγω της λειτουργίας του ως φυλακή μελλοθανάτων βαρυποινιτών και τόπο βασανιστηρίων, οι οποίοι συχνά εκτελούνταν από τους Γενιτσάρους γεμίζοντας με αίμα τους τοίχους. Το σύγχρονο όνομά του φαίνεται να το πήρε όταν ένας Εβραίος κατάδικος, ο Nathan Guidili, τον ασβέστωσε με αντάλλαγμα την ελευθερία του, το 1891. Μέχρι το 1912 ο χριστιανικός πληθυσμός συνεχίζει να τον αναφέρει Kanli-Kule[, ενώ ο εβραϊκός υιοθετεί το Torre Blanca, που υιοθετούν και οι Τούρκοι ως Beyaz-Kule, δηλαδή Λευκός Πύργος. Άλλη εκδοχή, στηριγμένη στις έρευνες του Βασίλη Κ. Γούναρη πάνω σε βρετανικά αρχεία αναφέρει πως η σημερινή ονομασία του κτίσματος δόθηκε μεταξύ των ετών 1883 και 1884 μετά από απαίτηση του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β΄ ή από πρωτοβουλία του βαλή της πόλης Γκαλίπ, ο οποίος για να πετύχει την αλλαγή του ονόματος επικαλέστηκε το όνομα του σουλτάνου. Σύμφωνα με τον γενικό πρόξενο της Σερβίας στο Λονδίνο, James George Cotton Minchin που επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη το 1884 "όλοι οι ασπριστάδες της Θεσσαλονίκης δεν θα ξεπλύνουν το αθώο αίμα που χύθηκε εκεί".

Μέσω του αρχείου της τοπικής εφημερίδας της Θεσσαλονίκης ο Φάρος της Μακεδονίας, ο Γούναρης προσδιορίζει το άσπρισμα αλλά και τη μετονομασία του κτηρίου από Kanli-Kule σε Beyaz-Kule κατά το καλοκαίρι του 1883.

 Αναμνηστική φωτογραφία του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, επί οθωμανικής περιόδου

Ιστορία του Πύργου
Κατά την Τουρκοκρατία έγιναν προσθήκες και τροποποιήσεις στα τείχη της πόλης, στις οποίες εντάσσεται και ο Λευκός Πύργος, μαζί με το Επταπύργιο και τον Πύργο Τριγωνίου ( ο τελευταίος χρονολογείται κατά τον 16ο αιώνα ). Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς χτίστηκε, στη θέση προϋπάρχοντος βυζαντινού πύργου, ο οποίος συνέδεε το ανατολικό τμήμα της οχύρωσης της Θεσσαλονίκης (που σώζεται και σήμερα), με το θαλάσσιο (το οποίο κατεδαφίστηκε το 1867). Παλιότερα επικρατούσε η άποψη πως ήταν έργο των Βενετών αλλά πλέον η σύγχρονη ιστοριογραφία δέχεται το κτίσμα ως οθωμανικό. Κατά μία εκδοχή, η χρονολογία κατασκευής του μνημείου τοποθετείται περί το 1450 με 1470, λίγα χρόνια μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους (1430) και πρόκειται για ένα από τα πρωιμότερα δείγματα οθωμανικής οχυρωματικής που λαμβάνει υπόψη της το πυροβολικό.

Έχει διατυπωθεί η υπόθεση πως αρχιτέκτονας του Πύργου ήταν ο φημισμένος Μιμάρ Σινάν, βάσει της ομοιότητας με ανάλογο πύργο στην Αυλώνα της Αλβανίας ο οποίος κτίστηκε τη δεκαετία του 1530. Χρονολόγηση κορμών ξύλου που χρησιμοποιήθηκαν στο Λευκό Πύργο έδειξε ότι κόπηκαν το έτος 1535 αλλά υπάρχει η πιθανότητα οι κορμοί να χρησιμοποιήθηκαν σε εκτεταμένη επισκευή του μνημείου. Όλα αυτά δείχνουν τις δυσκολίες στη χρονολόγηση μνημείων της οθωμανικής στρατιωτικής αρχιτεκτονικής της εποχής της Αναγέννησης.

Γύρω από τον πύργο υπήρχε χαμηλός οκταγωνικός περίβολος (προτείχισμα) με τρεις επίσης οκταγωνικούς πύργους, το οποίο κατεδαφίστηκε στις αρχές του 20ου αι. Ο περίβολος αυτός χρησίμευε κυρίως για να προστατεύει τον Πύργο από τη θάλασσα αλλά θεωρείται πιθανή η χρήση του και για την τοποθέτηση βαρέων πυροβόλων τα οποία θα έλεγχαν την ακτογραμμή και το λιμάνι.

Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης το 1912.Το τείχος (περίβολος) που τον περιέβαλλε κατεδαφίστηκε το 1917.

Νεότερη χρήση
Το 1912 μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το μνημείο περιήλθε στην κυριότητα του ελληνικού δημοσίου και στην κορυφή του υψώθηκε η ελληνική σημαία με ιστό το κεντρικό κατάρτι, λάφυρο-τρόπαιο, από το βυθισμένο στον Θερμαϊκό, από το τορπιλλοβόλο Τ-11 του Νικολάου Βότση, τουρκικό θωρηκτό "Φετίχ-Μπουλέν". Το Ναυτικό, λόγω της καίριας θέσης της Θεσσαλονίκης και του Λευκού Πύργου, εγκατέστησε σταθμό ασυρμάτου τύπου σπινθήρα (spark transmitter) με κεραία τον ιστό της σημαίας του Λευκού Πύργου. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Λευκός Πύργος στέγαζε το κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων, ενώ το 1916 χρησιμοποίησαν έναν όροφό του για τη φύλαξη αρχαιοτήτων από αρχαιολογικές εργασίες στη ζώνη ευθύνης του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος. Τα επόμενα χρόνια, μέχρι και το 1983, ο Λευκός Πύργος χρησιμοποιήθηκε ως χώρος εγκατάστασης της αεράμυνας της πόλης, ως εργαστήριο Μετεωρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και και ως έδρα των συστημάτων Ναυτοπροσκόπων της πόλης.Στις 25 Μαρτίου του 1927 ο πρωτοπόρος ραδιοφωνικός παραγωγός Χρίστος Τσιγγιρίδης (1877-1947) πραγματοποίησε την πρώτη του ραδιοφωνική εκπομπή με την κεραία του Ναυτικού που ήταν εγκατεστημένη στο κτήριο.

Από το 1983 έως το 1985 η η εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων συντήρησε και αναστήλωσε το, εσωτερικά αλλοιωμένο από τις επεμβάσεις που προκλήθηκαν από τις διάφορες χρήσεις των νεώτερων χρόνων, μνημείο και το διαμόρφωσε ενόψει των εορτασμών για τα 2500 από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης σε εκθεσιακό χώρο με σκοπό να στεγάσει μια μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στη βυζαντινή ιστορική περίοδο της πόλης.

Από το 1985 έως το 1994 λειτούργησε η μόνιμη έκθεση «Θεσσαλονίκη: Ιστορία και Τέχνη». Το 1994 άνοιξε το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και τα εκθέματα άρχισαν να μεταφέρονται σταδιακά σε αυτό. Το 2001 παρουσιάστηκε στο Λευκό Πύργο η έκθεση «Καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο» στο πλαίσιο του δικτύου τριών εκθέσεων με το γενικό τίτλο «Ώρες Βυζαντίου, Έργα και Ημέρες στο Βυζάντιο».

Το 2002 παρουσιάστηκε έκθεση έργων του ζωγράφου και συντηρητή αρχαιοτήτων Φώτη Ζαχαρίου με τον τίτλο «Άθως: Αποτυπώσεις και Μνήμες». Ανήκει διοικητικά στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και από το 2006 λειτουργεί μόνιμα ως Μουσείο Πόλης της Θεσσαλονίκης. Από το 2008 στεγάζει μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στην ιστορική διαδρομή της πόλης από την ίδρυση της μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

Διάδρομος στο εσωτερικό του Λευκού Πύργου

Δομικά χαρακτηριστικά του Λευκού Πύργου
Ο Λευκός Πύργος είναι κυλινδρική κατασκευή με ύψος 33,9 μέτρα και διάμετρο 22,7 μέτρα. Έχει έξι ορόφους, οι οποίοι επικοινωνούν με εσωτερικό κλιμακοστάσιο, το οποίο ελίσσεται κοχλιωτά και σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο. Με αυτό τον τρόπο, σε κάθε όροφο υπάρχει μια κεντρική κυκλική αίθουσα διαμέτρου 8,5 μέτρων, με την οποία επικοινωνούν μικρότερα τετράπλευρα δωμάτια, ανοιγμένα στο πάχος του εξωτερικού τοίχου. Ο έκτος όροφος έχει μόνο κεντρική αίθουσα και έξω από αυτήν ένα δώμα με θέα του τοπίου γύρω από τον πύργο. Η ύπαρξη τουαλετών, τζακιών και αγωγών καπνού υποδηλώνει πως ο πύργος προοριζόταν όχι μόνο ως αμυντικό έργο αλλά και για στρατιωτικό κατάλυμα.

Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Νέων Καλινδοίων

Τα Νέα Καλίνδοια είναι ένα πεδινό χωριό της Επαρχίας Λαγκαδά, του Νομού Θεσσαλονίκης, της δημοτικής ενότητας Καλινδοίων, του Δήμου Λαγκαδά . Απέχει μόλις 50χλμ.από τη Θεσσαλονίκη.


Η παλαιοντολογική  έκθεση περιλαμβάνει απολιθωμένα οστά που ήλθαν στο φως έπειτα από συστηματικές ανασκαφές του Α.Π.Θ. στην περιοχή. Τα ευρήματα χρονολογούνται πριν από 1.000.000 – 2.000.000 χρόνια. Εντυπωσιακά είναι τα οστά από το σαγόνι μιας γιγαντιαίας ύαινας, που έζησε πριν από 2.000.000 χρόνια και η κάτω γνάθος ενός επίσης γιγάντιου ελαφιού.



Η παλαιοντολογική έκθεση δημιουργήθηκε το 2001, στο κτίριο της πρώην κοινότητας του Καλαμωτού. Η θεσμοθέτηση του ως Μουσείου Φυσικής Ιστορίας έγινε το 2003, από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας(Φ.Ε.Κ. 524/5-5-2003). Το υλικό αποτέλεσε τον πυρήνα της δημιουργίας του μουσείου αυτού είναι τα απολιθωμένα οστά ζώων που ήλθαν στο φως από τις συστηματικές παλαιοντολογικές ανασκαφές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στην περιοχή.

Το καλοκαίρι του 2000 πραγματοποιήθηκαν αναγνωριστικές ανασκαφές στην περιοχή, σε διάφορες θέσεις και έφεραν στο φως απολιθωμένα οστά ζώων που έζησαν στην περιοχή πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια.




Οι παλαιοντολογικές έρευνες και ανασκαφές συνεχίζονται υπό τη διεύθυνση της παλαιοντολόγου Δρος Ευαγγελίας Τσουκαλά αναπληρώτριας καθηγήτριας Α.Π.Θ.Η μία θέση (KLT) εντοπίζεται περίπου 2χλμ. ΝΑ από τα Νέα Καλίνδοια, στο ρέμα Βασμούρας, δίπλα στα Αρχαία Καλίνδοια, όπου βρέθηκαν μέχρι σήμερα απολιθωμένα οστά ελέφαντα,ρινόκερου, ιπποπόταμου, μεγαλόκερου, κόκκινου ελαφιού, δαμαλίδος, βίσονα, αλόγου, λύκου, μαχαιρόδοντα και γιγαντιαίας ύαινας.




Στη δεύτερη θέση (KAL),1χλμ. από τα Νέα Καλίνδοια, στην περιοχή «Χιλιόδεντρα» εντοπίστηκαν απολιθωμένα οστά από ελέφαντα, ιπποπόταμο, άλογο, μεγαλόκερο, ελάφι, βίσονα και ρινόκερο. Η σύνθεση της παλαιοπανίδας της περιοχής δείχνει ότι το παλαιό περιβάλλον ήταν σαβάνα όπου υπήρχαν πολλές λίμνες και το κλίμα ήταν θερμό και υγρό.




Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Νέων Καλινδοίων
Καλαμωτό, Δήμος Λαγκαδά
Επικοινωνία: Δημοτική ενότητα  Καλινδοίων 2393 330200 & Ν.Κυριαζιδης 6997 120478

Το Φαράγγι της Σκάλας

 

Στις Βόρειες πλαγιές της οροσειράς του Χορτιάτη οι οποίες χαρακτηρίζονται από έντονη εναλλαγή της μορφολογίας του ανάγλυφου και από πολυάριθμες ρεματιές και χειμάρρους που αποτελούν τμήμα του πολυσχιδούς υδρογραφικού δικτύου των Νότιων περιοχών της Μυγδονίας λεκάνης, βρίσκεται ένα βαθύ, άγριο και με οργιώδη βλάστηση φαράγγι γνωστό ως: Φαράγγι της Σκάλας. Το φαράγγι αποτελεί μια βαθιά τομή στις βόρειες πλαγιές του όρους με ανάπτυξη Νότου – Βορρά και το μεγαλύτερο τμήμα του βρίσκεται στο Δήμο Καλλινδοίων του Νομού Θεσσαλονίκης.

Κυριότερα συμβάλλοντα ρέματα είναι το ρέμα Πιθαρούδι που στραγγίζει το μικρό οροπέδιο στο οποίο βρίσκεται ο οικισμός Λιβάδι του Δήμου Βασιλικών και το ρέμα που στραγγίζει το μικρό υψίπεδο στα Βόρεια του οικισμού Πετροκέρασων του Δήμου Ζαγκλιβερίου. Πλήθος άλλων μικρών ρεμάτων συμβάλλουν προς το ρέμα που διατρέχει τον πυθμένα του φαραγγιού της Σκάλας το οποίο σβήνει σε υψόμετρο 220 μέτρων μόλις συναντήσει το υψίπεδο της πεδιάδας του Ζαγκλιβερίου. Από το σημείο αυτό και μετά το ρέμα είναι γνωστό με το όνομα Πλατανόρεμα Ζαγκλιβερίου και στρέφοντας προς τα Βορειοανατολικά συνεχίζει την ροή προς το κατώτερο πεδινό τμήμα Νοτιοδυτικά της Βόλβης, συμβάλλει στο ρέμα Δερβένι το οποίο με τη σειρά του εκβάλλει στη λίμνη.

Το μήκος του φαραγγιού είναι περίπου 5 km ξεκινώντας από υψόμετρο 820 μέτρων και σβήνοντας στην υψομετρική των 220 μέτρων του υψιπέδου του Ζαγκλιβερίου με την έξοδό του που μετονομάζεται σε Πλατανόρεμα να απέχει 4,5 km Βορειοδυτικά του οικισμού Ζαγκλιβερίου και 1,5 km Ανατολικά του οικισμού Άγιος Χαράλαμπος του Δήμου Ζαγκλιβερίου. Η πρόσβαση προς το φαράγγι είναι σχετικά εύκολη και γίνεται μέσω αγροτικού δρόμου μήκους 1600 μέτρων περίπου που ξεκινά από την επαρχιακή οδό Γερακαρούς – Ζαγκλιβερίου σε σημείο περί τα 2,8 km πριν τον οικισμό Ζαγκλιβερίου.

Το φαράγγι κόβει την ανάσα του επισκέπτη με το μεγαλείο των απόκρημνων και κατάφυτων πλαγιών του βουνού που το σχηματίζουν. Η βλάστηση στο εσωτερικό του αποτελείται από θεόρατα πλατάνια αλλά και πάρα πολλά άλλα είδη υδροχαρούς βλάστησης. Όσο ανεβαίνει κανείς υψομετρικά προς τις δύο απόκρημνες πλαγιές η βλάστηση αλλάζει ταχύτατα από ψηλόκορμα είδη σε πιο χαμηλά όπως το πουρνάρι η φιλύρα, η σορβιά, κλπ.

Το χειμαρρικό υδατόρεμα που διασχίζει το φαράγγι παρουσιάζει ροή καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους η οποία παρόλο που μειώνεται δραστικά την περίοδο Αυγούστου – Σεπτεμβρίου είναι εμφανής μέχρι το σημείο εξόδου του φαραγγιού. Το χειμώνα το επίμηκες της λεκάνης απορροής και οι εντονότατες υψομετρικές διαφορές σε συνδυασμό με τις υψηλές σχετικά βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις στα υψίπεδα του Λιβαδίου & των Πετροκέρασων δημιουργούν υψηλές παροχές με υψηλές ταχύτητες ροής που δίνουν χαρακτηριστικά χειμάρρου στο ρέμα.

Τις δεκαετίες 1960 - 1980 το αρμόδιο Δασαρχείο πραγματοποίησε μια σειρά από έργα διευθέτησης του χειμάρρου τα οποία αφορούσαν κυρίως την κατασκευή διαδοχικών μικρών, με ύψος μικρότερο των 8 μέτρων, φραγμάτων από οπλισμένο σκυρόδεμα και επενδυμένα με πέτρα. Στόχος ήταν η σταθεροποίηση της κοίτης, η ελάττωση της ταχύτητας ροής και η συγκράτηση φερτών υλών ώστε να μειωθούν δραστικά τα ανεπιθύμητα χειμαρικά χαρακτηριστικά του ρέματος.

Η βλάστηση που αναπτύχθηκε γύρω από τα έργα αυτά είναι οργιώδης δίνοντας ένα τοπίο απίστευτης ομορφιάς και αισθητικής αξίας που διαφοροποιείται ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Η οδοποιία πρόσβασης προς τις θέσεις κατασκευής των μικροφραγμάτων διατηρείται σε ικανοποιητική κατάσταση δίνοντας μια πολύ καλή ευκαιρία περιπάτου για τον επισκέπτη του φαραγγιού. Η πρόσβαση είναι εύκολη σε απόσταση μέχρι και 2,5 km από την είσοδο του φαραγγιού. Από εκεί και πέρα η διαδρομή είναι εφικτή μόνο για ικανούς αναρριχητές με τον κατάλληλο εξοπλισμό και μπορεί κάποιος να κατευθυνθεί αντίστροφα προς τη ροή του ρέματος είτε προς τα Πετροκέρασα, είτε προς το Λιβάδι.

Το ρέμα φιλοξενεί πλούσια πανίδα από Θηλαστικά, αμφίβια, ερπετά & πτηνά καθώς και ένα σπάνιο είδος ψαριού των γλυκών νερών της μπριάνας (Barbus macedonicous).

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ

Το μεγαλύτερο τμήμα του φαραγγιού της Σκάλας, εκτείνεται στον Δήμο Ζαγκλιβερίου. Η είσοδός του βρίσκεται περί τα 4 χιλιόμετρα Δυτικά του οικισμού Ζαγκλιβέρι και περί τα 2 Km Ανατολικά του οικισμού Άγιος Χαράλαμπος του Δήμου Καλλινδοίων. Από την πόλη της Θεσσαλονίκης απέχει περί τα 50 km. Οι κυριότεροι κλάδοι του ρέματος στο Άνω τμήμα της λεκάνης απορροής του ξεκινούν ο Ανατολικότερος από τον οικισμό Πετροκέρασα του Δήμου Καλλινδοίων και ο Δυτικότερος από τον οικισμό Λιβάδι του Δήμου Βασιλικών.

Κι όμως αυτός ο μικρός παράδεισος που βρίσκεται πίσω απ το Χωρτιάτη απέχει μόλις 40 λεπτά απ τη Θεσσαλονίκη. Παίρνουμε την παλιά εθνική Θεσσαλονίκης-Καβάλας και μόλις φτάσουμε στο χωριό Γερακαρού στρίβουμε δεξιά προς Ζαγκλιβέρι. Ένα χιλιόμετρο πριν το Ζαγκλιβέρι βλέπουμε την πινακίδα "προς φαράγγι Σκάλας". Ακολουθούμε το χωματόδρομο όλο ευθεία, περνάμε τα παρεκκλήσια και φτάνουμε μπροστά σε μια πετρόκτιστη θύρα. Αφήνουμε το αυτοκίνητο και ξεκινάει η περιήγηση !!!

Μακεδονικός Τάφος στον Άγιο Αθανάσιο Θεσσαλονίκης

Ο Μακεδονικός Τάφος στον Άγιο Αθανάσιο Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα μνημείο ανάλογο της Βεργίνας, με εξαιρετικές τοιχογραφίες και είχε ήδη συληθεί. Ο τύμβος, που στο κέντρο του εμπεριέχει τον τάφο, αποδομήθηκε κατά ένα μέρος στα πλαίσια της ανασκαφής και εντάσσεται σε έναν ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο συνολικής έκτασης 27.895 τ.μ. Η ανάδειξη αυτού του συνόλου, αποτέλεσε αντικείμενο προκήρυξης από το ΥΠΠΟΤ με την γνωστή διαδικασία της Μελετο-κατασκευής.

Η κεντρική ιδέα της αρχιτεκτονικής παρέμβασης συνοψίζεται στην εξασφάλιση της δυνατότητας επίσκεψης του κοινού στο εσωτερικό του τύμβου με την ένταξη ενός κελύφους που να αναδεικνύει το μνημείο, να εξασφαλίζει όλες τις σύγχρονες απαιτήσεις για την διατήρησή του. Παράλληλα, η ένταξη αυτή έπρεπε να είναι διακριτική και να μην αλλοιώνει την αρχική εικόνα του Τύμβου.

Η σύνθεση συγκροτείται από διακεκριμένους χώρους που συνδέονται μεταξύ τους οργανικά. Μέσα από μια διακριτική είσοδο και μια θολωτή γραμμική υποφωτισμένη διαδρομή, που δημιουργεί ένα αίσθημα ιερότητας, ο επισκέπτης οδηγείται στον προθάλαμο και την αίθουσα του Μακεδονικού Τάφου. σε έναν απέριττο χώρο που αναδεικνύει το μνημείο.

Η διαδρομή των επισκεπτών πραγματοποιείται πάνω σε υπερυψωμένη ράμπα από προκατασκευασμένες πλάκες οπλισμένου σκυροδέματος καταλήγει στο διευρυμένο επίπεδο του προθαλάμου. Στον προθάλαμο και την κυρίως αίθουσα προτείνεται μια λυόμενη μεταλλική εξέδρα που υποδέχεται ξύλινο δάπεδο σε συνδυασμό με γυάλινες πλάκες ,που επιτρέπουν την εποπτεία του αρχαίου δρόμου. Ορίζεται μια κεκλιμένη επιφάνεια ανασκαφής μέσα στην οποία εντάσσεται και αναδεικνύεται το όρυγμα του αρχαίου δρόμου και της αυλής του μνημείου.

Κομβικό σημείο της μελέτης ήταν η αναζήτηση της γεωμετρίας της εσωτερικής καμπύλης του θόλου στην αίθουσα του Τάφου με κριτήρια την καλύτερη λειτουργία του στατικού φορέα, την αίσθηση ελαφρότητας και την απαιτούμενη αύξση του ελεύθερου ύψους πάνω από το μνημείο.

Η μελέτη αυτή τελικά, ήρθε δεύτερη στην αξιολόγηση της υπηρεσίας. Επιλέχθηκε η μελέτη με πολυόροφο κτίριο και ανελκυστήρα 10 ατόμων στο εσωτερικό του Τύμβου Σημειώνεται επίσης ότι βασική δέσμευση της διακήρυξης ήταν η πραγματοποίηση της όλης επέμβασης χωρίς να γίνει οποιαδήποτε επί πλέον επέμβαση στον ήδη ανασκαμμένο Τύμβο. Μία δέσμευση που οδήγησε την ομάδα μελέτης σε εξαιρετικά δύσκολες στατικές επιλύσεις και αναζητήσεις τρόπων και μεθόδων κατασκευής. Σήμερα, μερικά χρόνια μετά, από όσο κανείς μπορεί να δει στο Google Earth ο τύμβος έχει διασπαρθεί σε αμέτρητα βουναλάκια που τα φορτηγά έχουν αδειάσει σε ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο…

Η χαρά της ζωής, σ' ένα μακεδονικό συμπόσιο, και ο πόνος του θανάτου, όπως απεικονίζονται στη ζωγραφική ενός μοναδικού μνημείου της Αρχαίας Μακεδονίας. Παρουσίαση από την ανασκαφέα, αρχαιολόγο Μαρία Τσιμπίδου-Αυλωνίτου.

Σκηνοθεσία, λήψη και επεξεργασία εικόνας: Eλένη Στούμπου-Κατσαμούρη

Επιμέλεια παραγωγής: Mαρία Τσιάπαλη, αρχαιολόγος, Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης

Παραγωγή: Eφορεία Αρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης για τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων 2015.

Βοτανικός Κήπος Σταυρούπολης

Ο Βοτανικός Κήπος Σταυρούπολης εγκαινιάστηκε στις 4 Ιουνίου του 2002. Η δημιουργία του είχε ξεκινήσει από το 1996. Σχεδιάστηκε από τη γεωπόνο Χατζηαθανασιάδου Αθηνά και τον αρχιτέκτονα Γιάννη Μήρτσιο και υλοποιήθηκε από το τμήμα πρασίνου και την τεχνική υπηρεσία του Δήμου Σταυρούπολης και συνεχίζει να συντηρείται αποκλειστικά από πόρους του Δήμου Παύλου Μελά.

Καταλαμβάνει ένα χώρο πέντε στρεμμάτων στην περιοχή Άνω Ηλιούπολης του Δήμου Σταυρούπολης και περικλείεται από τις οδούς Κ. Κωνσταντινίδη – Ολύμπου – Περικλέους. Φιλοξενεί 1.000 είδη χαρακτηριστικά της ελληνικής χλωρίδας, αυτοφυή και ξενικά. Η συνολική περιοχή έκτασης 27 στρεμμάτων ήταν παλιά το ρέμα Περικλέους, παραπόταμος του Δενδροποτάμου και μετατράπηκε σε άξονα πρασίνου. Εκεί κατασκευάστηκαν παιδικές χαρές, γήπεδα, αναψυκτήριο, αμφιθέατρο που αποτελούν συμπληρωματικούς χώρους του Βοτανικού κήπου.

O Βοτανικός Κήπος είναι ένας περιφραγμένος χώρος που εσωτερικά οργανώνεται από διαδρομές, που επιτρέπουν στον επισκέπτη να παρατηρεί από κοντά τα φυτά και να έχει πρόσβαση στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους. Τα τμήματα από τα οποία αποτελείται είναι τα παρακάτω:

Βραχόκηποι
Με την είσοδό μας αντικρίζουμε τρεις βραχόκηπους. Στο σημείο αυτό υπήρχε φυσική κλίση και αξιοποιώντας τη δημιουργούμε βραχόκηπους όπου στον ένα είναι φυτεμένα αρωματικά – φαρμακευτικά και μελισσοτροφικά φυτά, στο δεύτερο κυριαρχούν τα κωνοφόρα και στον τρίτο οι πόες. Προχωρώντας δεξιά στο κεντρικό περιμετρικό διάδρομο πλάτους 5μ, συναντάμε αριστερά φυτά με ιδιαίτερες μορφές : π.χ. Ιτιά (Salix matsudana), και άλλα κρεμοκλαδή είδη.

Τριανταφυλλεώνας
Ο Βοτανικός Κήπος Σταυρούπολης φιλοξενεί εκατόν πενήντα ποικιλίες τριανταφυλλιάς κάθε τύπου κερδίζουν τις εντυπώσεις την άνοιξη.

Κωνοφόρα
Στη βορινή πλευρά του κήπου έχουν τοποθετηθεί οι συλλογές των κωνοφόρων (coniferophyta) όπως κέδροι, έλατα, κυπαρίσσια, πεύκα κ.λ.π.

Εποχιακά
Συνεχίζοντας την πορεία μας αριστερά, συναντάμε ένα πολύχρωμο χαλί με εποχιακά ανοίξεως ή θέρους και βολβώδη, ριζωματώδη, κονδυλώδη φυτά.

Θερμοκήπιο
Στο κέντρο του χώρου υψώνεται ένα επιβλητικό θερμοκήπιο διαστάσεων 21,00 x 15,00μ και ύψους 6,00 μ. Φιλοξενεί τροπικά, υποτροπικά, επίφυτα, σαρκοφάγα φυτά. Στο κεντρικό του τμήμα υπάρχουν 3 λιμνούλες με υδρόβια και υδροχαρή και μια κατασκευή από βράχια όπου ρέει ένας μικρός καταρράχτης ανάμεσα σε πτεριδόφυτα και ορχιδέες. Επίσης υπάρχουν διαδρομές για να βλέπει ο επισκέπτης από κοντά όλα τα φυτά.
Δεξιά του περιμετρικού διαδρόμου τοποθετήθηκαν συλλογές φυτών σύμφωνα με κριτήρια συστηματικής Βοτανικής. Υπάρχουν λοιπόν συλλογές από γνωστές οικογένειες όπως: Caprifoliaceae, Celastraceae, Compositae, Labiatae, Leguminosae, Myrtaceae, Liliaceae, Palmae κ.λ.π.

Κιόσκι
Είναι κατασκευασμένο σε τεχνητό λοφίσκο στο σημείο της καλύτερης θέας. Οκτώ πέτρινες κολόνες στηρίζουν θολωτή μεταλλική κατασκευή στην οποία αναρριχώνται δέκα ποικιλίες γλυτσίνου. Τα πρανή του λοφίσκου καλύπτονται από φυτά εδαφόστρωσης.

Κάκτοι και άλλα παχύφυτα
Σε πήλινες γλάστρες αλλά και στο έδαφος έχουν φυτευτεί εκατό ποικιλίες κάκτων και διαφόρων άλλων παχύφυτων.

Φοινικοειδή και Μεσογειακά φυτά
Στο απάνεμο και προφυλαγμένο τμήμα του ο Βατανικός Κήπος Σταυρούπολης φιλοξενεί τα φοινικοειδή και τα εσπεριδοειδή. Ακόμα υπάρχουν φυτά που κυριαρχούν στο Mεσογειακό τοπίο.
Συνολικά έχουν φυτευτεί περίπου 1000 είδη φυτών. Ο τρόπος φύτευσης έγινε με διαφορετικά κριτήρια. Τα φυτά ταξινομούνται είτε κατά οικογένειες, είτε σύμφωνα με χαρακτηριστικές τους ιδιότητες (αναρριχώμενα, φυτά εδαφόστρωσης, εποχιακά, υδροχαρή, υδρόβια),είτε βάση τύπων κήπων (βραχόκηπος, τριανταφυλλεώνας), είτε σύμφωνα με τις βιολογικές πρώτες ύλες που παράγουν (αρωματικά, ινοφόρα, ελαιοδοτικά κλπ. φυτά).


Ο Βοτανικός Κήπος βρίσκεται στη διεύθυνση Οδός Περικλέους 9Α Σταυρούπολη Τ.Κ. 56431Θεσσαλονίκη κατεβαίνοντας από περιφερειακή την Μακρυγιάννη στο ύψος της Πλατείας Ελευθερίας κατευθυνόμαστε δεξιά στο πάρκο Σόλωνος ή από την Καραολή & Δημητρίου επιλέγουμε την Κ. Κωνσταντινίδη (οδός πάνω από τον Ιερό Ναό του του Αγίου Κωνσταντίνου) και οδηγούμαστε στο Βοτανικό Κήπο. Με το λεωφορείο και με τη γραμμή 34 (Άνω Ηλιούπολη – Αριστοτέλους) του ΟΑΣΘ και στη στάση με το όνομα «Βοτανικός Κήπος».

Σέιχ Σου

Το Σέιχ Σου, αποκαλούμενο και Κέδρινος λόφος, είναι περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης που εκτείνεται στις νότιες και νοτιοδυτικές πλαγιές του Χορτιάτη μέχρι και το δρόμο Επταπυργίου – Ασβεστοχωρίου. . Αποτελεί πνεύμονα της πόλης και χώρο αναψυχής των κατοίκων της. Η ονομασία μεταφράζεται σε νερό του Σεΐχη και προήλθε από τη βρύση που υπήρχε σε μουσουλμανικό νεκρικό μνημείο (τουρμπέ), το ερείπιο του οποίου υπάρχει ακόμα στην τοποθεσία Χίλια Δέντρα.

Από το 1800 έως το 1900 περίπου η περιοχή ήταν δάσος από δρυς. H περιοχή ήταν χέρσα και η πρώτη προσπάθειας αναδάσωσης έγινε το 1929 από τους καθηγητές Π. Kοντό και X. Γεωργόπουλο. Σε διάστημα 60 χρόνων φυτεύτηκαν περίπου 5 εκατομμύρια δέντρα.

Την Κυριακή 6 Ιουλίου 1997 στις 15:35 αναφέρθηκε στην Πυροσβεστική Υπηρεσία Θεσσαλονίκης το πρώτο τηλεφώνημα για την μεγάλη πυρκαγιά που έκαψε τελικά 16.640 στρέμματα, το 55% της έκτασης του.

Στο Σέιχ Σου φιλοξενούνται 277 είδη ανωτέρων φυτών, ανάμεσα στα οποία κάποια προστατευόμενα όπως το χελιδονόχορτο (Digitalis lanata). Το μεγαλύτερο τμήμα του δάσους, περίπου 75%, καλύπτεται από πευκοδάση ενώ σημαντική είναι και η παρουσία , κυρίων αειθαλών και της Αριζόνας. Στις βόρειες και βορειοανατολικές πλευρές του δάσους υπάρχουν σημαντικές εκτάσεις με πουρνάρια, ενώ κατά μήκος των υδάτινων ρευμάτων φύονται πλάτανοι, με κυρίαρχο είδος τον ανατολικό πλάτανο.

Η πανίδα του περιαστικού δάσους Σέιχ-Σου, όπως καταγράφεται, είναι επίσης πλούσια.
Από θηλαστικά συναντούμε λαγούς, αλεπούδες, νυφίτσες, ασβούς, κουνάβια αλλά και μια σειρά ακόμη από εντομοφάγα (σκαντζόχοιρους, κηπομιγαλή) και τρωκτικά ζώα (σκίουρους, αρουραίους, δασοποντικούς, κ.α.).
Αρκετά μεγάλος είναι, επίσης, και ο κατάλογος των πτηνών που φιλοξενούνται στο περιαστικό δάσος και την ευρύτερη περιοχή. Υπολογίζεται ότι στο Σέιχ-Σου συναντώνται πάνω από 80 είδη πτηνών, μεταξύ των οποίων είναι ο φιδαετός, ο κούκος, το χελιδόνι, το ορτύκι, ο τσαλαπετεινός, η πετροπέρδικα, το αηδόνι, το αγριοπερίστερο, η κουκουβάγια, η κίσσα, η τσίχλα και η καρακάξα. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί ότι από τα 407 είδη που αριθμεί η ορνιθοπανίδα της Ελλάδας, το 23,3% συναντάται στο Σέιχ-Σου, επιτρέποντας μας να θεωρήσουμε την ορνιθοπανίδα του δάσους αρκετά πλούσια.
Όσον αφορά στα αμφίβια και στα ερπετά που κατοικούν εδώ, διασημότεροι εκπρόσωποί τους είναι οι σαλαμάνδρες, οι λιμνοβάτραχοι, οι φρύνοι, οι μεσογειακές χελώνες και τα νερόφιδα. Στο Σέιχ Σου συναντώνται τέλος και διάφορα είδη σαύρας, μεταξύ των οποίων είναι και ένα σπάνιο είδος, γνωστό με την ονομασία «κροκοδειλάκι» (ή «κουρκουτάς»).

 pdf

pdf

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΟΥ ΣΕΙΧ ΣΟΥ

Άρτεμις - Πηγή Συνταξιούχων (M1)

Το μονοπάτι περιήγησης έχει ως αφετηρία το χώρο Δασικής Αναψυχής '' Άρτεμη '' και τερματισμό το χώρο Δασικής Αναψυχής '' Πηγή Συνταξιούχων '' και έχει μήκος 2.000 μέτρα. Η πρόσβαση στο μονοπάτι γίνεται από το δρόμο προς Ξενοδοχείο Φιλίππειο και Εξοχή διαδρομή που ακολουθεί το μονοπάτι περνάει νότια του Ξενοδοχείου Φιλίππειου μέσα από νεοφυτεία τραχείας Πεύκης και Κυπαρίσσου, η οποία προήλθε από φυσική αναγέννηση μετά την πυρκαγιά του 1997. Τη διαδρομή διακόπτει ένας αντιπυρικός δασικός δρόμος από το Ξενοδοχείο Φιλίππειο προς το Υδραγωγείο του Αγίου Παύλου.

Πηγή Συνταξιούχων - Κρυονέρι (Μ2)

Το μονοπάτι περιήγησης έχει ως αφετηρία το χώρο Δασικής Αναψυχής ''Πηγή Συνταξιούχων'' και τερματισμό το χώρο Δασικής Αναψυχής ''Κρυονερίου'' και έχει μήκος 3.062 μέτρα Η πρόσβαση στο μονοπάτι γίνεται από το δρόμο προς Ξενοδοχείο Φιλίππειο και Εξοχή, καθώς και από την οδό Διαγόρα στην Άνω Τούμπα, βόρεια της Περιφερειακής οδού
Η διαδρομή που ακολουθεί το μονοπάτι περνάει ανατολικά του χώρου Δασικής Αναψυχής ''Άσπρη Πέτρα'' και του Δασικού Πυροσβεστικού Φυλακίου στην περιοχή Αγίου Παύλου και καταλήγει στο χώρο αναψυχής Κρυονερίου, αφού προηγουμένως διακόπτεται από το δασικό αντιπυρικό δρόμο Ζωολογικός Κήπος – Νοσοκομείο Παπανικολάου.
Το μονοπάτι περιήγησης διέρχεται από τμήματα του Δάσους που κάηκαν, καθώς και από τμήματα τα οποία έμειναν ανέπαφα από την πυρκαγιά του 1997. Τη διαδρομή διακόπτει ένας αντιπυρικός δασικός δρόμος από το Ξενοδοχείο Φιλίππειο προς το Υδραγωγείο του Αγίου Παύλου.
Ο πεζόδρομος στην πορεία του έχει κιόσκια, γέφυρες ξύλινες που είναι κατασκευασμένες στα ρέματα της διαδρομής, ξύλινα και πέτρινα σκαλοπάτια, παγκάκια με ή χωρίς σκέπαστρο, δοχεία απορριμμάτων, κ.λ.π.

Μπαρμπαγιώργη - Άγιος Παύλος (Χίλια δένδρα) (Μ3)

Το μονοπάτι περιήγησης έχει ως αφετηρία το χώρο Αναψυχής ''Χίλια Δέντρα'' (Δημοτικό Αναψυκτήριο) και τερματισμό το χώρο Δασικής Αναψυχής ''Μπαρμπαγιώργη'' και έχει μήκος 1.320 μέτρα Η πρόσβαση στο μονοπάτι γίνεται από την περιοχή των Χιλίων Δέντρων μετά το Δημοτικό Αναψυκτήριο προς Θέατρο Δάσους και Ζωολογικό Κήπο και από το δρόμο προς Ξενοδοχείο Φιλίππειο και Εξοχή στη διασταύρωσή του με την Περιφερειακή οδό, βόρεια του γηπέδου ‘Κεραυνού’, στην είσοδο του χώρου αναψυχής ''Μπαρμπαγιώργη''.
Η διαδρομή που ακολουθεί το μονοπάτι περνάει πίσω από τον Ζωολογικό Κήπο, κάτω από τη γέφυρα της Περιφερειακής οδού και με κατεύθυνση βορειοδυτική και πορεία ανοδική φτάνει στο χώρο αναψυχής ''Μπαρμπαγιώργη''.
Το μονοπάτι διέρχεται από τμήματα του Δάσους που κάηκαν, καθώς και από τμήματα τα οποία έμειναν ανέπαφα από την πυρκαγιά του 1997. Τη διαδρομή διακόπτει ένας αντιπυρικός δασικός δρόμος από το Ξενοδοχείο Φιλίππειο προς το Υδραγωγείο του Αγίου Παύλου.
Ο πεζόδρομος στην πορεία του έχει κιόσκια, γέφυρες ξύλινες που είναι κατασκευασμένες στα ρέματα της διαδρομής, ξύλινα και πέτρινα σκαλοπάτια, παγκάκια με ή χωρίς σκέπαστρο, δοχεία απορριμμάτων, κ.λ.π..

Μπαρμπαγιώργη - Πηγή Συνταξιούχων (M4)

Το μονοπάτι περιήγησης έχει ως αφετηρία το χώρο Δασικής Αναψυχής ''Μπαρμπαγιώργη'' και τερματισμό το χώρο Δασικής Αναψυχής ''Πηγή Συνταξιούχων'' με μήκος 635 μέτρα Η πρόσβαση στο μονοπάτι γίνεται από το δρόμο προς Ξενοδοχείο Φιλίππειο και Εξοχή στη διασταύρωσή του με την Περιφερειακή οδό, βόρεια του γηπέδου ‘Κεραυνού’, στην είσοδο του χώρου αναψυχής Μπαρμπαγιώργη και από το Δασικό Αντιπυρικό Δρόμο Υδραγωγείο – Ξενοδοχείο Φιλίππειο.
Η διαδρομή που ακολουθεί το μονοπάτι περνάει νότια του χώρου αναψυχής – θέας Μαύρος Λόφος και με κατεύθυνση ανατολική φτάνει στο χώρο αναψυχής ''Πηγή Συνταξιούχων''. Το μονοπάτι περιήγησης διέρχεται από τμήματα του Δάσους που κάηκαν, καθώς και από τμήματα τα οποία έμειναν ανέπαφα από την πυρκαγιά του 1997.

Θέση Θέας Τούσλα (Παλιό Τυροκομείο )- Σχολή Αρσάκειο (M5)

Το μονοπάτι περιήγησης έχει ως αφετηρία το ύψωμα Τούσλα, πάνω από το παλιό τυροκομείο και τερματισμό το σχολείο Αρσάκειο με μήκος 3.881,0 μέτρα. Η πρόσβαση στο μονοπάτι γίνεται είτε από τη Σχολή Αρσάκειο, είτε από το δασικό δρόμο Περαιβού – Πασχάληδες – Δρόμος προς Εξοχή (χαρακτηρισμένος από το Δασαρχείο Θεσσαλονίκης ως Α11).
Η διαδρομή που ακολουθεί το μονοπάτι έχει ως αφετηρία το ύψωμα Τούζλα, όπου έχει διαμορφωθεί ένας μικρός χώρος θέας με κιόσκι, από εκεί με συνεχή σχεδόν καθοδική πορεία και κατεύθυνση νοτιοανατολική ακολουθεί τη διαδρομή πλησίον του παλιού τυροκομείου και παρακολουθώντας το ρέμα Πασχάλη και το ρέμα Κοντογούρη μέσα από δάσος κωνοφόρων και αείφυλλων και φυλλοβόλων πλατύφυλλων ειδών φτάνει στο κτήμα Κοληρούση. Από εκεί με κατεύθυνση ανατολική και διαδρομή που ποικίλει άλλοτε ανοδική και άλλοτε καθοδική καταλήγει στη διασταύρωση του δρόμου προς Αρσάκειο σχολείο και δασικό δρόμο Αρσάκειο – Κοληρούση – Δεξαμενή δρόμου Περαιβού. Στο τέρμα της διαδρομής του μονοπατιού υπάρχει χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων.
Το μονοπάτι περιήγησης διέρχεται από τμήματα του Δάσους που κάηκαν, καθώς και από τμήματα τα οποία έμειναν ανέπαφα από την πυρκαγιά του 1997. Η περιοχή γύρω από το ύψωμα Τούζλα, όπως και γύρω από το κτήμα Κοληρούση έχει καεί και παρουσιάζει εικόνα επικράτησης είτε αείφυλλων πλατύφυλλων ειδών, είτε νεοφυτείας κωνοφόρων. Η νεοφυτεία προέκυψε είτε από τεχνητή αναδάσωση που έγινε από τη Δ/νση Αναδασώσεων Θεσσαλονίκης είτε από φυσική αναγέννηση.
Στη διαδρομή του το μονοπάτι μετά τα πρώτα 400 μέτρα περνάει μέσα από δάσος κωνοφόρων και φυλλοβόλων πλατύφυλλων ειδών κατά μήκος του ρέματος Πασχάλη όπου ο περιηγητής έχει την ευκαιρία να απολαύσει την αρμονία της φύσης. Περίπου στο μέσο της διαδρομής έχει κατασκευαστεί πέτρινη βρύση και θέση ξεκούρασης. Σε όλη τη διαδρομή μέσα από το ρέμα υπάρχουν ξύλινες πεζογέφυρες προσαρμοσμένες στο φυσικό τοπίο. Το σύνολο της διαδρομής του μονοπατιού με τις ήπιες κλίσεις, την κατασκευή σκαλοπατιών στα αναγκαία τμήματα και την εγκατάσταση θέσεων ανάπαυσης προσφέρει στον επισκέπτη άσκηση και απόλαυση της φύσης.

Κρυονέρι -Τούμπα (M6)

Έχει ως αφετηρία τον χώρο δασικής αναψυχής Τούμπα – Μαλακοπή, στην περιοχή που βρίσκεται βόρεια της οδού Περαιβού και τερματισμό το χώρο αναψυχής Κρυονερίου, πλησίον του οικήματος των Συνταξιούχων, με μήκος 1.576,0 μέτρα
Η πρόσβαση στο μονοπάτι γίνεται είτε από το οίκημα Συνταξιούχων, το οποίο βρίσκεται στο τέρμα της οδού Διαγόρα μέσω ανισόπεδης διάβασης οχημάτων και πεζών, είτε από τη γέφυρα που βρίσκεται στο τέρμα της οδού Περαιβού και διαπερνά κάθετα την Περιφερειακή οδό.
Η διαδρομή που ακολουθεί το μονοπάτι, ξεκινώντας από το χώρο αναψυχής Τούμπα – Μαλακοπή, έχει πορεία με κατεύθυνση δυτική. Στη διαδρομή του διασχίζει μικρολεκάνες απορροής στην περιοχή με πορεία άλλοτε ανοδική και άλλοτε καθοδική, αλλά πάντοτε προσιτή στον επισκέπτη, ώστε να προσφέρεται η δυνατότητα να απολαύσει την ποικιλία του τοπίου. Υπάρχουν περίπου 150 σκαλοπάτια και 4 πεζογέφυρες που καθιστούν την περιήγηση ευχάριστη και εύκολη.
Στην αφετηρία της διαδρομής του μονοπατιού έχει διαμορφωθεί χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων. Στο τέρμα της διαδρομής υπάρχει το οίκημα συνταξιούχων το οποίο έχει δασικό αναψυκτήριο.