Ο Λέων της Αμφίπολης

Ο Λέων της Αμφίπολης είναι έργο επιτάφιας πλαστικής του 4ου αιώνα προ κοινής χρονολόγησης, μνημείο πολεμικής δόξας και πράξης. Σύμφωνα με τον καθηγητή Δημήτρη Λαζαρίδη, στήθηκε προς τιμή του Λαομέδοντα από τη Λέσβο, ενός από τους αξιολογότερους τριηράρχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου που εγκαταστάθηκαν στην Αμφίπολη, ενώ σύμφωνα με μια εκδοχή βρισκόταν στην κορυφή του τάφου της Αμφίπολης, άποψη που αμφισβητήθηκε.





Ιστορικό ανεύρεσης
Η ανεύρεση του μνημείου είναι συνδεδεμένη με τη νεότερη πολεμική ιστορία της Μακεδονίας, καθώς ο εντοπισμός των πρώτων τμημάτων του οφείλεται σε Έλληνες στρατιώτες, που είχαν στρατοπεδεύσει εκεί κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, και μερικά χρόνια αργότερα το 1916 η ανακάλυψη περαιτέρω τμημάτων από Άγγλους στρατιώτες κατά την κατασκευή οχυρωματικών έργων κατά την διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετέπειτα, κατά την εκτέλεση των έργων αποξήρανσης του Στρυμόνα από την εταιρεία Μονξ-Γιούλεν την δεκαετία του '30, αποκαλύφθηκαν στις εκβολές του ερείπια αρχαίας γέφυρας και βρέθηκαν μέσα σε λάσπη του ποταμού τεράστια τεμάχια του μαρμάρινου λέοντος. Παρά ταύτα, το 1937, χάρη σε πρωτοβουλία του πρεσβευτή των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα Λίνκολν ΜακΒη, την ιδιωτική πρωτοβουλία και τη συμπληρωματική ενίσχυση του ελληνικού κράτους, ο Λέων της Αμφίπολης αναστηλώθηκε.

Ενδεικτικό της συμβολικής σημασίας των λεόντων ως σήματα σε τάφους είναι και το παρακάτω επίγραμμα που έγραψε τον 2ο αι. μ.Χ. ο επιγραμματοποιός Αντίπατρος ο Σιδώνιος για κάποιον Τελευτία του Θευδώρου, ο οποίος, βέβαια, δεν προκύπτει ότι σχετίζεται με την Αμφίπολη ή τον εκεί λέοντα:

«Εἰπέ, λέων, φθιμένοιο τίνος τάφον ἀμφιβέβηκας, βουφάγε; τίς τᾶς σᾶς ἄξιος ἦν ἀρετᾶς; — υἱὸς Θευδώροιο Τελευτίας, ὃς μέγα πάντων φέρτερος ἦν, θηρῶν ὅσσον ἐγὼ κέκριμαι. οὐχὶ μάταν ἕστακα, φέρω δέ τι σύμβολον ἀλκᾶς ἀνέρος· ἦν γὰρ δὴ δυσμενέεσσι λέων.»

Η όλη διαδικασία της ανασκαφής και τα ευρήματα έχουν καταγραφεί λεπτομερώς από τον Όσκαρ Μπρονέρ στο βιβλίο 'The Lion of Amphipolis' το οποίο εκδόθηκε το 1941 στα αγγλικά.

Περιγραφή
Ο Λέων της Αμφίπολης, αν και καθισμένος, είναι μεγαλύτερος από τον λέοντα της Χαιρωνείας· έχει ύψος περισσότερο από τέσσερα μέτρα και μαζί με τα βάθρα υπερβαίνει τα οκτώ μέτρα. Μόνο η κεφαλή του έχει μήκος δύο μέτρα. Η τεχνοτροπία του πιστοποιεί κατά τους ειδικούς ότι είναι έργο του πέμπτου ή του πρώτου μισού του τετάρτου π.Χ. αιώνα. Ως προς τον χρόνο της ανέγερσής του, δεν υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των ειδικών αφού κανείς από τους αρχαίους συγγραφείς δεν μνημονεύει κάτι γι' αυτό το μνημείο.

Σύμφωνα με νεότερα αρχαιολογικά ευρήματα, εικάζεται από ορισμένους αρχαιολόγους ότι ο λέοντας βρισκόταν στην κορυφή του τάφου της Αμφίπολης άποψη που αμφισβητήθηκε.

Σύγχρονες διαδικτυακές λαϊκές δοξασίες θέλουν τον λέοντα να μην έχει γλώσσα, για να μην αποκαλύψει σε ποιον ανήκει ο τάφος, κρατώντας το μυστικό[5], ή τον δημιουργό του λέοντα να τον ρίχνει στη θάλασσα απογοητευμένος, μετά την διαπίστωση ότι ξέχασε να κατασκευάσει τη γλώσσα.

Λίμνη Ωραιοκάστρου

Η λιμνη του Ωραιοκάστρου είναι μια τεχνητή λίμνη που φτιάχτηκε απο το 1999 μέχρι το 2000 στη θέση της παλιάς χωματερής της περιοχής και έχει διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελεί  ένα πανέμορφο πάρκο αναψυχής.

 Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της πόλης του Ωραιοκάστρου πίσω από το συγκρότημα κτιρίων του ΟΑΕΔ , δίπλα στο πάρκο Καλόγερος και λίγο χαμηλότερα υψομετρικά από αυτό.



 Η λίμνη αποτελείται από δύο λεκάνες μία μικρότερη και μία μεγαλύτερη. Ο δρόμος που οδηγεί από το Ωραιόκαστρο στη λίμνη καταλήγει σε ένα όμορφα διαμορφωμένο πλάτωμα με δένδρα και παγκάκια μπροστά στην μεγάλη λεκάνη της λίμνης. Στα δεξιά της λεκάνης αυτής υπάρχει δρόμος μέσα από τις λεύκες που οδηγεί στην μικρή λεκάνη όχι αρκετά βατός όμως μέχρι το τέλος. Ετσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι η μικρή λεκάνη της λίμνης δεν είναι εύκολα επισκέψιμη.

Γύρω από την λίμνη υπάρχουν μεγάλα δένδρα , λεύκες  κατά μήκος της δεξιάς όχθης , πλατάνια και πευκοειδή  κατά μήκος της αριστερής  οχθης , λιγούστρες  που σχηματίζουν φυσικό φράχτη μπροστά στο πλάτωμα που έχει ειδικά διαμορφωθεί για τους επισκέπτες και όμορφες ακακίες στο χώρο που διαμορφώθηκε ώστε να είναι η λίμνη επισκέψιμη. Ακόμη καλάμια και υδρόβια φυτά σιγά σιγά εμφανίστηκαν μέσα στη λίμνη.
 

Ροτόντα

H Ροτόντα είναι κτίσμα το οποίο προοριζόταν για μαυσωλείο του Καίσαρα Γαλέριου. Λόγω της μη χρήσης του αργότερα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό του Αγίου Γεωργίου και συμπεριλήφθηκε στα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Πρόκειται για θολωτό στρογγυλό κτίσμα του 4ου αιώνα, όμοιο με το Πάνθεον στη Ρώμη. Κτίστηκε στα χρόνια του Καίσαρα Γαλέριου γύρω στο 304 μ.Χ. ενώ προοριζόταν ως ναός του Δία ή των Καβείρων, ή ως Μαυσωλείο του Γαλέριου. Ωστόσο, εξαιτίας του θανάτου του Γαλέριου το 311 μ.Χ., η Ροτόντα ως λέξη έμεινε κενή χωρίς χρήση. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε με διαφορετική λειτουργία απο λαούς της εγγύς ανατολής.

Στα τέλη του 4ου αιώνα, την εποχή του Θεοδόσιου Α' και αφότου στη Θεσσαλονίκη είχε επικρατήσει ο Χριστιανισμός, Η Ροτόντα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό των Ασωμάτων Δυνάμεων ή Αρχαγγέλων και τότε έγιναν στο μνημείο ορισμένες μετασκευές, που ήταν αναγκαίες για τη νέα λατρεία. Έτσι έγινε διάνοιξη της ανατολικής κόγχης και προσθήκη του ιερού, ενώ ανοίχτηκε και η αντίστοιχη δυτική κόγχη και δημιουργήθηκε νέα είσοδος. Ακόμη, σε απόσταση οκτώ μέτρων από τον τοίχο κατασκευάστηκε εξωτερικά ένας άλλος χαμηλότερος κυκλικός τοίχος που δεν υφίσταται σήμερα. Ο χώρος ανάμεσα στους δύο τοίχους στεγάστηκε και, με τη διάνοιξη των υπολοίπων κογχών, δημιουργήθηκε ένα περιμετρικό εξωτερικό κλίτος. Τέλος κατασκευάστηκαν τα περίφημα ψηφιδωτά του μνημείου, που κοσμούν καμάρες κογχών, τοξοτά ανοίγματα φεγγιτών και το μεγάλο θόλο. Νομίζεται ότι ο αρχικός του σκοπός ήταν για να χρησιμεύσει ως βαπτιστήριο των Χριστιανών στην Θεσσαλονίκη.

Οι αγιογραφίες είναι από τις αρχές του 5ου αιώνα, διότι οι εικονιζόμενοι άγιοι μαρτύρησαν όλοι μέχρι της εποχής του Διοκλητιανού και του Μαξιμιανού. Οι αγιογραφίες διασώζονται σήμερα μόνο κάτω από τον θόλο, ενώ οι υπόλοιπες καταστράφηκαν όταν ο ναός μεταβλήθηκε από τους Τούρκους σε μωαμεθανικό τέμενος από τον Σεΐχη Σουλεϊμάν Χορτατζή Εφέντη το 1590. Τότε έγινε και η προσθήκη του μιναρέ. Τα ψηφιδωτά που σώζονται στις καμάρες και στα τόξα των φεγγιτών έχουν καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα. Εικονίζονται μέσα σε χρυσό φόντο γεωμετρικά σχήματα σε μεγάλη ποικιλία καθώς και θέματα από το φυσικό κόσμο, όπως καρποί, ζώα, πουλιά, κάνιστρα και άνθη με μια φυσιοκρατική διάθεση και ζωηρά χρώματα. Στο θόλο, στην κορυφή της μεγάλης ψηφιδωτής σύνθεσης εικονιζόταν όρθιος σταυροφόρος Χριστός γεγονός που μας αποκαλύπτεται από το διασωθέν περίγραμμα από κάρβουνο που απέμεινε πάνω στο κονίαμα. Ο Χριστός εικονιζόταν μέσα σε πολύχρωμη "δόξα", τμήματα της οποία διασώζονται σήμερα, που την υποβάσταζαν τέσσερις άγγελοι. Κατά τον πρόσφατο καθαρισμό των ψηφιδωτών του μνημείου ήρθαν στο φως τα κεφάλια και τα φτερά των αγγέλων. Πιο κάτω υπάρχει μία ζώνη των ψηφιδωτών που έχει καταστραφεί. Χαμηλότερα η τρίτη ζώνη ψηφιδωτών είναι καλύτερα διατηρημένη. Είναι χωρισμένη σε οκτώ τμήματα, σε καθένα από τα οποία παριστάνεται ένα φανταστικό διώροφο πολυτελές και ανάλαφρο οικοδόμημα με πλήθος διακοσμητικών στοιχείων. Μπροστά από αυτά τα φανταστικά αυτά οικοδομήματα παριστάνονται, δύο ή τρεις άγιοι όλοι σε στάση δέησης. Οι επιγραφές που τους συνοδεύουν δηλώνουν το όνομα, την ιδιότητά τους και το μήνα που γιορτάζουν. Τα πρόσωπά τος, διατηρούν την ελληνιστική παράδοση και αποτελούν έξοχα δείγματα της πρώιμης χριστιανικής προσωπογραφίας. Στην κόγχη του ιερού υπάρχει τοιχογραφημένη η Ανάληψη, που έχει υποστεί φθορές.

Από την Αψίδα του Γαλερίου μία "πομπική οδός" οδηγούσε προς το ΒΑ στη Ροτόντα, το κορυφαίο κτίριο του Γαλεριανού Συγκροτήματος, στο επιβλητικό, πλινθόκτιστο, κυκλικό στην κάτοψή του οικοδόμημα. Η διάμετρος του κτηρίου είναι 24,50 μέτρα και το ύψος περίπου 30 μέτρα. Εσωτερικά στο πάχος των τοίχων, που είναι 6,30 μέτρα, ανοίγονται οκτώ καμαροσκέπαστες κόγχες. Πάνω από αυτές υπάρχουν μεγάλα παράθυρα με τοξωτές απολήξεις και πιο πάνω, στα ενδιάμεσα, μια ακόμη σειρά από μικρότερα παράθυρα. Το οικοδόμημα είναι καλυμμένο με μεγάλο ημισφαιρικό τρούλο, στην κορυφή του οποίου υπήρχε οπαίο, για να διαχέεται στο εσωτερικό το φως της ημέρας. Τον τρούλο κρύβει εξωτερικά ο υπερυψωμένος περιμετρικός τοίχος, που κλείνει επάνω με ξύλινη κεραμοσκεπή. Η είσοδος του μνημείου, στην αρχική κατασκευή, ήταν από τα ΝΔ, όπου υπάρχει ένα πρόπυλο και όπου κατέληγε η "πομπική οδός".

Έξω από το νότιο πρόπυλο του μνημείου έχει εντοπιστεί η βάση του μαρμάρινου μονολιθικού άμβωνα, ο οποίος σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο της Κωνσταντινούπολης.

Ροτόντα ονομάστηκε από το κυκλικό της σχήμα, ενώ το όνομα Άγιος Γεώργιος πήρε από το γειτονικό ομώνυμο εκκλησάκι. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο.

Ο μιναρές της Ροτόντας
Το Μάρτιο του 1430 η Θεσσαλονίκη μετατρεπόταν από κέντρο του χριστιανικού πολιτισμού σε μια νέα εστία της τουρκο-ισλαμικής κουλτούρας. Η τουρκική κατάκτηση άλλαξε τη μορφή της πόλης με την ύψωση μιναρέδων δίπλα στις εκκλησίες που μεταβλήθηκαν σταδιακά σε τζαμιά. Η μετατροπή των εκκλησιών σε τζαμιά έγινε σε δύο φάσεις, μία στο τέλος του 15ου και μία στο τέλος του 16ου αιώνα. Η δεύτερη φάση συνδέεται με το γενικό φόβο για το τέλος του κόσμου στο μουσουλμανικό έτος 1000 (1592 μ.Χ). Ο Άγιος Γεώργιος έγινε τζαμί υπό αυτές τις συνθήκες το έτος 999 της Εγείρας (1590 μ.Χ). Ο Σινάν Πασάς ανέλαβε τις απαραίτητες εργασίες για τη μετατροπή, που περιλάμβαναν και την κατασκευή του μιναρέ στον τύπο εκείνο που είχαν κτιστεί οι μιναρέδες στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης από τον Σελίμ ΄Β.

Ο μιναρές της Ροτόντας σώζεται σήμερα χωρίς την κωνική στέγη του και με κατεστραμμένο μετά τον σεισμό του 1978 το υψηλότερο τμήμα του,όπως επίσης και τμήμα του εξώστη του. Το ύψος του μιναρέ φτάνει τα 35,85μ. Η βάση του είναι ορθογωνική, τετράγωνη σε κάτοψη, με μήκος πλευράς 5,65μ περίπου. Στο ύψος του κατωφλιού του ανοίγματος η βάση φαρδαίνει και δημιουργείται κρηπίδωμα που προεξέχει 14 εκ. περίπου περιμετρικά από την τοιχοποιία της βάσης. Το άνοιγμα του κλιμακοστασίου είναι κυκλικό με διάμετρο 1,80μ. Στο κέντρο του ανοίγματος είναι τοποθετημένος μαρμάρινος κίονας διαμέτρου 0,27μ. και ύψους 2,27μ. Αποτελεί τη βάση του κτισμένου πυρήνα του κλιμακοστασίου που δημιουργείται από επάλληλους πλίνθους κυκλικής διατομής. Το άνοιγμα που οδηγεί στο εσωτερικό του μιναρέ καταλήγει σε οξυκόρυφο τόξο κατασκευασμένο με πλίνθους. Σε χαμηλότερη στάθμη μαρμάρινο μέλος αποτελεί το οριζόντιο ανώφλι του ανοίγματος, ενώ το κενό ανάμεσα στο ανώφλι και το κατακόρυφο τόξο κλείνεται με δεύτερο ημικυκλικό τόξο και γέμισμα του τυμπάνου με λίθους.

Η βάση του κορμού είναι σε κάτοψη εξωτερικά πολύγωνο με τριάντα πλευρές και με διάμετρο εγγεγραμμένου κύκλου που κυμαίνεται από 3,17μ. στο χαμηλότερο σημείο έως 4,5μ. στο υψηλότερο τμήμα του. Στην επιφάνεια του στερεού που καλύπτεται με ακτινωτές διακοσμήσεις, ανοίγεται μικρό παράθυρο ύψους 42εκ. και πλάτους 12εκ. Ο κορμός του μιναρέ που υψώνεται σαν δωρικός κίονας, είναι σε κάτοψη εσωτερικά κύκλος και εξωτερικά πολύγωνο με είκοσι πλευρές. Φέρει δύο πλίνθινους δακτυλίους, έναν κοντά στη βάση του και έναν κοντά στο ύψος του εξώστη, και πέντε στενόμακρα παράθυρα πλάτους περίπου 10εκ και ύψους 40-60εκ, που φαρδαίνουν στο εσωτερικό και βρίσκονται στην ίδια κατακόρυφο.Το τμήμα του κορμού πάνω από τον εξώστη αλλάζει ελαφρά κλίση και καταλήγει, μετά την μεσολάβηση νέου δακτυλίου, σε εξωτερικό πολύγωνο με διάμετρο εγγεγραμμένου κύκλου 1,2μ. Στον εξώστη, που έχει πλάτος 0,87μ. οδηγεί άνοιγμα ύψους 1,5μ με τοξωτή απόληξη. Η έντονα κωνική στέγαση του μιναρέ που βλέπουμε σε παλιές φωτογραφίες, δεν σώζεται σήμερα. Από τη βάση του κτίσματος μέχρι την κορυφή του μεσολαβούν 129 σκαλοπάτια. To πάχος της τοιχοποιίας της βάσης είναι 1,4μ. Παράπλευρα στη θύρα εισόδου βρίσκονται εντοιχισμένοι πεσσίσκοι παλαιοχριστιανικής βασιλικής, που όμοιοί τους σώζονται ανάμεσα στα γλυπτά του περιβόλου της Ροτόντας. Διακρίνονται ακόμη δύο επιτύμβιες πλάκες εντοιχισμένες στη ΒΑ και ΝΑ πλαυρά της βάσης του μιναρέ. Τη σημερινή κλίμακα ανόδου στο εσωτερικό του μιναρέ αποτελούν επάλληλα μαρμάρινα σκαλοπάτια σε δεύτερη χρήση. Ο κορμός του μιναρέ είναι χτισμένος εξολοκλήρου με πλίνθους που του δίνουν εσωτερικά τη μορφή κυλίνδρου και εξωτερικά ραβδωτού κίονα.

Μετά τον σεισμό του 1978 ο μιναρές ζώστηκε με μεταλλικές σκαλωσιές, όπως και η Ροτόντα. Στα άμεσα μέτρα στερέωσης του μνημείου ήταν η κατασκευή εσωτερικού μανδύα από οπλισμένο σκυρόδεμα στο ανώτατο τμήμα του και το περιμετρικό δέσιμο του κατεστραμμένου εξώστη του.

Το Κάστρο του Πλαταμώνα

Το Κάστρο του Πλαταμώνα, είναι κάστρο της Φραγκοκρατίας, χτισμένο στη θέση οχυρωμένης πόλης της Μεσοβυζαντινής περιόδου, νοτιανατολικά του Ολύμπου, σε μικρή απόσταση από τη σημερινή κωμόπολη του Πλαταμώνα, σε θέση στρατηγική που ελέγχει τον δρόμο Μακεδονίας - Θεσσαλίας - Νότιας Ελλάδας. Είναι το καλύτερα διατηρημένο κάστρο της βόρειας-κεντρικής Ελλάδας, με τον επιβλητικό κεντρικό πύργο του, που δεσπόζει πάνω στην Εθνική Οδό.

Ιστορία
Αρχαία και μεσαιωνική περίοδος
Το κάστρο είναι χτισμένο στη θέση του αρχαίου Ηρακλείου (ή Ηράκλειας). Στον Περίπλου του Ψευδο-Σκύλακα (4ος αι. π.Χ.), αναφέρεται ως «πρώτη πόλις Μακεδονίας, Ηράκλειον». Πρόσφατες ανασκαφές έχουν φέρει στο φως κεραμική ευβοϊκής, πρωτοκορινθιακής προέλευσης, καθώς και γεωμετρικής εποχής από την Ανατολική Ελλάδα, τα οποία δείχνουν παρουσία Ελλήνων ίσως και από τον 8ο αι. π.Χ. Το τοπωνύμιο Πλαταμώνας αναφέρεται για πρώτη φορά το 1198 σε χρυσόβουλο του βυζαντινού αυτοκράτορα Αλεξίου Κομνηνού Α΄.

Μετά τη Δ' Σταυροφορία (1204), με την είσοδο των Φράγκων στην Ελλάδα, η Πιερία παραχωρήθηκε (ως τμήμα του Βασιλείου της Θεσσαλονίκης) στον Βονιφάτιο τον Μομφερατικό, το 1204. Τα κάστρα του Κίτρους και του Πλαταμώνα παραχωρήθηκαν σε ιππότες του. Το κάστρο του Κίτρους πήρε ο Βίριχ φον Ντάουν και ο Λομβαρδός Ρολάντο Πίκε ή Πίσκια πήρε τον Πλαταμώνα. Ο τελευταίος έκτισε εκεί το κάστρο, κάπου μεταξύ των ετών 1204 και 1222, μετά από εντολή του Βονιφάτιου, στη θέση της μεσοβυζαντινής οχύρωσης, με σκοπό τον έλεγχο του περάσματος από τη Μακεδονία στη Θεσσαλία. Επίσης, ιδρύθηκαν λατινικές εκκλησίες στον Πλαταμώνα και στο Κίτρος, με καθολικό επίσκοπο (στο Κίτρος η καθολική επισκοπή θα διαρκέσει μέχρι την κατάληψη της Μακεδονίας από τους Τούρκους, στα τέλη του 14ου αιώνα). Σχετική αναφορά υπάρχει στο Χρονικό του Μορέως

Περί το 1224 το Κάστρο του Πλαταμώνα κυριεύτηκε από τον Θεόδωρο Α΄ Κομνηνό το Δούκα, όταν αυτός κατέλυσε το Φραγκικό Βασίλειο της Θεσσαλονίκης. Το κάστρο στη συνέχεια υπό τον έλεγχο του αδερφού του, Μανουήλ Κομνηνού Δούκα. Στη συνέχεια προσαρτήθηκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου από τον Μιχαήλ Δούκα. Μετά τη μάχη της Πελαγονίας (1259), καταλήφθηκε από τον αυτοκράτορα της Νικαίας Μιχαήλ Η΄ τον Παλαιολόγο και χρησίμευσε ως φυλακή των Φράγκων οι οποίοι είχαν πιαστεί αιχμάλωτοι στη μάχη αυτή. Ο Πλαταμώνας θα ξαναχρησιμοποιηθεί ως φυλακή για τους επαναστάτες Ζηλωτές, το 1345, όταν αυτοί ηττήθηκαν από τον Απόκαυκο.
 





Τουρκοκρατία και νεότεροι χρόνοι
Το κάστρο κατέλαβαν οι Τούρκοι για πρώτη φορά γύρω στο 1385, σύντομα όμως περιήλθε στην κατοχή των Ενετών. Κατά την επιχείρηση για την ανακατάληψη του κάστρου από τους Τούρκους, το 1425, οι Ενετοί υπερίσχυσαν και πάνω από 100 Τούρκοι κάηκαν ζωντανοί μέσα στο κάστρο. Μετά το 1427 οι Ενετοί έχασαν και πάλι τον έλεγχο του Κάστρου του Πλαταμώνα, όταν οι Τούρκοι εδραίωσαν την κυριαρχία τους. Το ότι το κάστρο δεν καταστράφηκε από τους Τούρκους φαίνεται να οφείλεται στη στρατηγική σημασία του, δεδομένου ότι χρησίμευε ως βάση των επιχειρήσεών τους εναντίον των ανταρτών του γειτονικού Ολύμπου.

Το κάστρο περιγράφεται σε ημερολόγιο του Ενετού λοχαγού Ατζολιέλο, ο οποίος είχε πιαστεί αιχμάλωτος από τους Τούρκους έπειτα από ναυμαχία μεταξύ Ενετών και Τούρκων, το 1470. Ο Ατζολιέλο γράφει ότι στις 9 Αυγούστου (1470) ο Σουλτάνος διανυκτέρευσε κοντά σε ένα κάστρο, καλούμενο Platimonia, από το οποίο αντικρίζει κανείς τον κόλπο και την πόλη της Θεσσαλονίκης.

Στα τέλη 18ου αιώνα ο Πλαταμώνας ήταν αρματολίκι, με επικεφαλής τον Τσακνάκη, ενώ διοικητής διετέλεσε και ο Γεωργάκης Ολύμπιος.

Το 1770 καταλήφθηκε για μικρό χρονικό διάστημα από τους Έλληνες, όπως και το 1825 και 1878. Βομβαρδίστηκε από τον πλοίαρχο Σαχτούρη το 1897 και από τότε εγκαταλείφθηκε από τους Τούρκους.

Στις 15-16 Απριλίου 1941 στην περιοχή του Πλαταμώνα συγκρούστηκε ένα νεοζηλανδικό τάγμα με γερμανικά τμήματα και η μάχη έληξε με υποχώρηση των Νεοζηλανδών.

Σήμερα ανήκει στην αρμοδιότητα της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και είναι επισκέψιμο από το κοινό.

Το κάστρο του Πλαταμώνα είναι εύκολα ορατό από την Εθνική οδό Λάρισας - Κατερίνης.



Περιγραφή
Στο κάστρο αυτό συναντάμε τα 3 βασικά χαρακτηριστικά των μεσαιωνικών φρουρίων: τον πρώτο περίβολο, τον δεύτερο περίβολο που αποτελεί και την ακρόπολη και τον κεντρικό πύργο. Ο ευρύχωρος εξωτερικός τοίχος του κάστρου έχει σχήμα πολυγωνικό, ενισχύεται από πύργουςν τοποθετημένους σε ακανόνιστα διαστήματα και διατηρείται σε καλή κατάσταση. Η είσοδός του βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά ενώ στην ίδια πλευρά διακρίνεται και ερειπωμένο προτείχισμα ή ίσως πρόπυλο (barbikan). Τό ύψος των τειχών φτάνει δεξιά από την είσοδο τα 9,5μ. και αριστερά τα 7,5μ., ενώ το πάχος κυμαίνεται μεταξύ 1,2 και 2μ. Μεταξύ των δύο πυλών της κεντρικής εισόδου υπήρχε επιπλέον πύργος, σήμερα κατεστραμένος. Ο 2ος περίβολος έχει ύψος 6-7μ. και στη βορειοανατολική του γωνία υπάρχει ασυνήθιστος πύργο με τετράγωνη εξωτερική περίμετρο και κυκλική εσωτερική. Ο πύργος αυτός έχει βυζαντινού τύπου κεραμοσκέπαστο θόλο.

Στην βορειανατολική πλευρά υψώνεται ο μεγαλοπρεπής κεντρικό πύργος του αμυντικού συγκροτήματος με σχήμα οκταγωνικό, ύψους 16μ. και πάχους 2μ., του οποίου η είσοδος βρισκόταν, για λόγους ασφαλείας, σε ύψος 3,45μ. από την επιφάνεια του εδάφους, με πρόσβαση από ξύλινη σκάλα. Διαθέτει ημικυκλικά παράθυρα, σε ένα από τα οποία υπάρχουν δύο ανοίγματα με κεντρικό κιονίσκο με διακόσμηση από σταυρό πράγμα που πιθανόν να υποδεικνύει χρονολόγηση στην περίοδο που το κάστρο επισκευάστηκε από το βυζαντινό Δεσποτάτο της Ηπείρου.

Στον χώρο του κάστρου διατηρείται η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (η μόνη από τις 5 που υπήρχαν εκεί παλαιότερα) η οποία κατά την Τουρκοκρατία είχε μετατραπεί σε τζαμί.

Οι Κήποι του Πασά

Ένα από τα πιο παράξενα μνημεία της Θεσσαλονίκης, που αποπνέουν μία μυστηριακή ατμόσφαιρα σε όποιον το επισκεφθεί από κοντά, είναι οι Ιστορικοί κήποι του Πασά, στο κέντρο της πόλης. Σε κοντινή απόσταση από τα Κάστρα, πίσω από το νοσοκομείο “Άγιος Δημήτριος”, οι Κήποι του Πασά, εντυπωσιάζουν με την ιδιόρρυθμη αρχιτεκτονική τους. Ίσως πολλοί να μην γνωρίζουν καν την ύπαρξή τους, καθώς πρόκειται για μία περιφραγμένη έκταση εκτός των ανατολικών τειχών της πόλης. Η σημερινή εικόνα του μνημείου δεν θυμίζει σε τίποτα την αίγλη που απέπνεε αυτή η φανταστική αρχιτεκτονική των αρχών του 20ου αιώνα.

Οι επικλινείς Κήποι του Πασά χτίστηκαν το 1904 και μέχρι σήμερα ανήκουν στον χώρο του νοσοκομείου. Πρόκειται για ένα μεγάλο οικόπεδο, μέσα στο οποίο υπάρχει μία μικρή ομάδα κτισμάτων που προορίζονταν για τη διακόσμηση του κήπου. Σε μία έκταση 1000 τ.μ σήμερα διασώζονται λίγα μόνο κτίσματα, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα στο χώρο. Τα κτίσματα αυτά αποτελούνται από ένα συντριβάνι, μία σήραγγα γύρω από αυτό, μία στέρνα που εξυπηρετούσε στη συγκέντρωση του νερού, καθώς και μία χαμηλή πύλη η οποία οδηγεί σε υπόγειο χώρο και ένα υπερυψωμένο καθιστικό.



Η μεγάλη αυτή ελεύθερη έκταση περικλείστηκε από ψηλό περίβολο, φυτεύτηκαν πεύκα, ενώ σε ένα τμήμα της οργανώθηκε ένα καθιστικό με σιντριβάνια, βρύσες και άλλα διακοσμητικά στοιχεία προκειμένου να χαρίσουν δροσιά και ευχαρίστηση στον επισκέπτη, σε συνδυασμό και με τη θαυμάσια θέα στην πόλη.

Η ονομασία η οποία δόθηκε στους Κήπους του Πασά, δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένο πρόσωπο ενώ σύμφωνα με εντοιχισμένη επιγραφή που βρέθηκε στον χώρο, η δημιουργία τους χρονολογείται το 1904. Αποτελούν δείγμα “φανταστικής αρχιτεκτονικής”, σε ελεύθερο χώρο και αποτελούν ένα μοναδικό ολοκληρωμένο δημιούργημα του αρχιτεκτονικού αυτού ρεύματος στη Θεσσαλονίκη. Ο αρχιτέκτονας ή οι αρχιτέκτονες που κατασκεύασαν τους Κήπους του Πασά ήταν ανώνυμοι και θέλησαν να ακολουθήσουν τη μέθοδο της λεγόμενης “φανταστικής αρχιτεκτονικής”, η οποία χαρακτηρίζεται από πλήρη ελευθερία στη σύνθεση και στον συνδυασμό των υλικών. Στον ίδιο τύπο αρχιτεκτονικής, εντάσσονται έργα του Antoni Gaudi και ειδικά το πάρκο Guell (1900-1914), το οποίο σύμφωνα με αναφορές παρουσιάζει σημαντικές ομοιότητες με τους Κήπους του Πασά στην ελευθερία και την οργανικότητα των μορφών.





Οι αρχές του 20ου αιώνα, ήταν μία εποχή όπου η Υψηλή Πύλη, στα πλαίσια που κατέβαλε για να εκσυγχρονίσει το Οθωμανικό κράτος, έκανε διάφορα δημόσια έργα, χαράσσονταν νέοι εμπορικοί δρόμοι ενώ κατασκευάζονταν δημόσια κτίρια σε εκλεκτικιστικό ρυθμό. Την εποχή εκείνη, οι Κήποι του Πασά ήταν γνωστοί στους κατοίκους της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι θέλησαν να δώσουν μία ποιητική ονομασία στο μνημείο, ωστόσο η ονομασία αυτή δεν συνδέεται με την πραγματικότητα. Ο λόγος είναι ότι δεν έχει υπάρξει καμία αναφορά, έως σήμερα, με κάποια κατοικία ή με κάποιον Τούρκο αξιωματούχο. Έτσι, είναι σχεδόν βέβαιο πως κτίστηκαν από την αρχή για να αποτελέσουν τον κήπο του νοσοκομείου. Αρχικά το νοσοκομείο λεγόταν Χαμιδιέ, αργότερα Ξενών, στη συνέχεια πήρε την ονομασία Δημοτικόν και τέλος ονομάστηκε Άγιος Δημήτριος, όπου και παραμένει έως σήμερα.

Ακόμα και σήμερα, οι Κήποι του Πασά, παραμένουν ένα απομονωμένο και εκκεντρικό μνημείο, αξίζει όμως μία επίσκεψη στο μυστηριακό αυτό τόπο, ο οποίος σε πολλούς εξακολουθεί να είναι άγνωστος. Το σίγουρο είναι πως θα προσφέρουν στον επισκέπτη μία ξεχωριστή εμπειρία.

 

Λευκός Πύργος

Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης είναι οχυρωματικό έργο οθωμανικής κατασκευής του 15ου αιώνα (χτίστηκε πιθανόν μεταξύ 1450-70). Σήμερα θεωρείται χαρακτηριστικό μνημείο της Θεσσαλονίκης και είναι ό,τι έχει σωθεί από την κατεδαφισμένη οθωμανική οχύρωση της πόλης. Η σημερινή μορφή του πύργου αντικατέστησε βυζαντινή οχύρωση του 12ου αιώνα, για να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια ως κατάλυμα φρουράς Γενίτσαρων και ως φυλακή θανατοποινιτών. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο και είναι ένα από τα πιο γνωστά κτίσματα-σύμβολα πόλεων στην Ελλάδα. Έχει 6 ορόφους, 34 μέτρα ύψος και 70 μέτρα περίμετρο.

Ονομασίες
Στην αρχή ονομαζόταν Πύργος του Λέοντος, όπως αναφέρει τουρκική επιγραφή του 1535-1536, η οποία υπήρχε στην είσοδό του εξωτερικού περιβόλου (τώρα κατεδαφισμένος) και η οποία μάλλον αναφερόταν στη χρονολογία κατασκευής του περιβόλου. Από τον 17ο αιώνα και μετά ονομαζόταν ανεπίσημα Φρούριο της Καλαμαριάς/Kelemeriye Kal’asi και Πύργος των Γενιτσάρων. Μετά την διάλυση του τάγματος των Γενιτσάρων το 1826 αποκτά το όνομα Kanli-Kule, δηλαδή Πύργος του Αίματος λόγω των σφαγών των Γενιτσάρων. Το όνομα διατηρείται και μετά το 1826 λόγω της λειτουργίας του ως φυλακή μελλοθανάτων βαρυποινιτών και τόπο βασανιστηρίων, οι οποίοι συχνά εκτελούνταν από τους Γενιτσάρους γεμίζοντας με αίμα τους τοίχους. Το σύγχρονο όνομά του φαίνεται να το πήρε όταν ένας Εβραίος κατάδικος, ο Nathan Guidili, τον ασβέστωσε με αντάλλαγμα την ελευθερία του, το 1891. Μέχρι το 1912 ο χριστιανικός πληθυσμός συνεχίζει να τον αναφέρει Kanli-Kule[, ενώ ο εβραϊκός υιοθετεί το Torre Blanca, που υιοθετούν και οι Τούρκοι ως Beyaz-Kule, δηλαδή Λευκός Πύργος. Άλλη εκδοχή, στηριγμένη στις έρευνες του Βασίλη Κ. Γούναρη πάνω σε βρετανικά αρχεία αναφέρει πως η σημερινή ονομασία του κτίσματος δόθηκε μεταξύ των ετών 1883 και 1884 μετά από απαίτηση του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β΄ ή από πρωτοβουλία του βαλή της πόλης Γκαλίπ, ο οποίος για να πετύχει την αλλαγή του ονόματος επικαλέστηκε το όνομα του σουλτάνου. Σύμφωνα με τον γενικό πρόξενο της Σερβίας στο Λονδίνο, James George Cotton Minchin που επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη το 1884 "όλοι οι ασπριστάδες της Θεσσαλονίκης δεν θα ξεπλύνουν το αθώο αίμα που χύθηκε εκεί".

Μέσω του αρχείου της τοπικής εφημερίδας της Θεσσαλονίκης ο Φάρος της Μακεδονίας, ο Γούναρης προσδιορίζει το άσπρισμα αλλά και τη μετονομασία του κτηρίου από Kanli-Kule σε Beyaz-Kule κατά το καλοκαίρι του 1883.

 Αναμνηστική φωτογραφία του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, επί οθωμανικής περιόδου

Ιστορία του Πύργου
Κατά την Τουρκοκρατία έγιναν προσθήκες και τροποποιήσεις στα τείχη της πόλης, στις οποίες εντάσσεται και ο Λευκός Πύργος, μαζί με το Επταπύργιο και τον Πύργο Τριγωνίου ( ο τελευταίος χρονολογείται κατά τον 16ο αιώνα ). Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς χτίστηκε, στη θέση προϋπάρχοντος βυζαντινού πύργου, ο οποίος συνέδεε το ανατολικό τμήμα της οχύρωσης της Θεσσαλονίκης (που σώζεται και σήμερα), με το θαλάσσιο (το οποίο κατεδαφίστηκε το 1867). Παλιότερα επικρατούσε η άποψη πως ήταν έργο των Βενετών αλλά πλέον η σύγχρονη ιστοριογραφία δέχεται το κτίσμα ως οθωμανικό. Κατά μία εκδοχή, η χρονολογία κατασκευής του μνημείου τοποθετείται περί το 1450 με 1470, λίγα χρόνια μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους (1430) και πρόκειται για ένα από τα πρωιμότερα δείγματα οθωμανικής οχυρωματικής που λαμβάνει υπόψη της το πυροβολικό.

Έχει διατυπωθεί η υπόθεση πως αρχιτέκτονας του Πύργου ήταν ο φημισμένος Μιμάρ Σινάν, βάσει της ομοιότητας με ανάλογο πύργο στην Αυλώνα της Αλβανίας ο οποίος κτίστηκε τη δεκαετία του 1530. Χρονολόγηση κορμών ξύλου που χρησιμοποιήθηκαν στο Λευκό Πύργο έδειξε ότι κόπηκαν το έτος 1535 αλλά υπάρχει η πιθανότητα οι κορμοί να χρησιμοποιήθηκαν σε εκτεταμένη επισκευή του μνημείου. Όλα αυτά δείχνουν τις δυσκολίες στη χρονολόγηση μνημείων της οθωμανικής στρατιωτικής αρχιτεκτονικής της εποχής της Αναγέννησης.

Γύρω από τον πύργο υπήρχε χαμηλός οκταγωνικός περίβολος (προτείχισμα) με τρεις επίσης οκταγωνικούς πύργους, το οποίο κατεδαφίστηκε στις αρχές του 20ου αι. Ο περίβολος αυτός χρησίμευε κυρίως για να προστατεύει τον Πύργο από τη θάλασσα αλλά θεωρείται πιθανή η χρήση του και για την τοποθέτηση βαρέων πυροβόλων τα οποία θα έλεγχαν την ακτογραμμή και το λιμάνι.

Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης το 1912.Το τείχος (περίβολος) που τον περιέβαλλε κατεδαφίστηκε το 1917.

Νεότερη χρήση
Το 1912 μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το μνημείο περιήλθε στην κυριότητα του ελληνικού δημοσίου και στην κορυφή του υψώθηκε η ελληνική σημαία με ιστό το κεντρικό κατάρτι, λάφυρο-τρόπαιο, από το βυθισμένο στον Θερμαϊκό, από το τορπιλλοβόλο Τ-11 του Νικολάου Βότση, τουρκικό θωρηκτό "Φετίχ-Μπουλέν". Το Ναυτικό, λόγω της καίριας θέσης της Θεσσαλονίκης και του Λευκού Πύργου, εγκατέστησε σταθμό ασυρμάτου τύπου σπινθήρα (spark transmitter) με κεραία τον ιστό της σημαίας του Λευκού Πύργου. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Λευκός Πύργος στέγαζε το κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων, ενώ το 1916 χρησιμοποίησαν έναν όροφό του για τη φύλαξη αρχαιοτήτων από αρχαιολογικές εργασίες στη ζώνη ευθύνης του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος. Τα επόμενα χρόνια, μέχρι και το 1983, ο Λευκός Πύργος χρησιμοποιήθηκε ως χώρος εγκατάστασης της αεράμυνας της πόλης, ως εργαστήριο Μετεωρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και και ως έδρα των συστημάτων Ναυτοπροσκόπων της πόλης.Στις 25 Μαρτίου του 1927 ο πρωτοπόρος ραδιοφωνικός παραγωγός Χρίστος Τσιγγιρίδης (1877-1947) πραγματοποίησε την πρώτη του ραδιοφωνική εκπομπή με την κεραία του Ναυτικού που ήταν εγκατεστημένη στο κτήριο.

Από το 1983 έως το 1985 η η εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων συντήρησε και αναστήλωσε το, εσωτερικά αλλοιωμένο από τις επεμβάσεις που προκλήθηκαν από τις διάφορες χρήσεις των νεώτερων χρόνων, μνημείο και το διαμόρφωσε ενόψει των εορτασμών για τα 2500 από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης σε εκθεσιακό χώρο με σκοπό να στεγάσει μια μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στη βυζαντινή ιστορική περίοδο της πόλης.

Από το 1985 έως το 1994 λειτούργησε η μόνιμη έκθεση «Θεσσαλονίκη: Ιστορία και Τέχνη». Το 1994 άνοιξε το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και τα εκθέματα άρχισαν να μεταφέρονται σταδιακά σε αυτό. Το 2001 παρουσιάστηκε στο Λευκό Πύργο η έκθεση «Καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο» στο πλαίσιο του δικτύου τριών εκθέσεων με το γενικό τίτλο «Ώρες Βυζαντίου, Έργα και Ημέρες στο Βυζάντιο».

Το 2002 παρουσιάστηκε έκθεση έργων του ζωγράφου και συντηρητή αρχαιοτήτων Φώτη Ζαχαρίου με τον τίτλο «Άθως: Αποτυπώσεις και Μνήμες». Ανήκει διοικητικά στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και από το 2006 λειτουργεί μόνιμα ως Μουσείο Πόλης της Θεσσαλονίκης. Από το 2008 στεγάζει μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στην ιστορική διαδρομή της πόλης από την ίδρυση της μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

Διάδρομος στο εσωτερικό του Λευκού Πύργου

Δομικά χαρακτηριστικά του Λευκού Πύργου
Ο Λευκός Πύργος είναι κυλινδρική κατασκευή με ύψος 33,9 μέτρα και διάμετρο 22,7 μέτρα. Έχει έξι ορόφους, οι οποίοι επικοινωνούν με εσωτερικό κλιμακοστάσιο, το οποίο ελίσσεται κοχλιωτά και σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο. Με αυτό τον τρόπο, σε κάθε όροφο υπάρχει μια κεντρική κυκλική αίθουσα διαμέτρου 8,5 μέτρων, με την οποία επικοινωνούν μικρότερα τετράπλευρα δωμάτια, ανοιγμένα στο πάχος του εξωτερικού τοίχου. Ο έκτος όροφος έχει μόνο κεντρική αίθουσα και έξω από αυτήν ένα δώμα με θέα του τοπίου γύρω από τον πύργο. Η ύπαρξη τουαλετών, τζακιών και αγωγών καπνού υποδηλώνει πως ο πύργος προοριζόταν όχι μόνο ως αμυντικό έργο αλλά και για στρατιωτικό κατάλυμα.

Το πάρκο του Αριστοτέλη

Το πάρκο του Αριστοτέλη βρίσκεται στα Στάγειρα. στο άλσος που προϋπήρχε και η υπέροχη τοποθεσία επιλέχθηκε το 1956 για να φιλοξενήσει το επιβλητικό άγαλμα του Αριστοτέλη, έργο του γλύπτη Νικόλα, για να τιμηθεί ο μεγάλος φιλόσοφος ο οποίος γεννήθηκε στα Αρχαία Στάγειρα.

Τα πρωτότυπα διαδραστικά όργανα που φιλοξενούνται στο χώρο του άλσους τοποθετήθηκαν το 2003, με απόφαση της Δημοτικής Επιχείρησης Σταγείρων - Ακάνθου. Πρόκειται για πειραματικά όργανα που λειτουργούν βάσει των φυσικών νόμων οι οποίοι αναφέρονται στα συγγράμματα του Αριστοτέλη και ιδιαίτερα στο έργο του «Τα Φυσικά».

Το άλσος στα  χρόνια λειτουργίας του έχει γίνει αγαπημένος προορισμός για μεμονωμένους τουρίστες και σχολεία, αφού συνδυάζει φανταστικά την ψυχαγωγία με την εκπαίδευση..

Το πάρκο του Αριστοτέλη είναι ένα εξαιρετικό μέρος για να μάθουν για τις δραστηριότητες και διαδραστικά παιχνίδια. Όταν ο καιρός είναι καλός, μπορείτε να δείτε μερικά από τα μοναστήρια στο Άγιο Όρος, χρησιμοποιώντας τα τηλεσκόπια.

Ηλιακό ρολόι

Το οριζόντιο ηλιακό ρολόι δείχνει τον χρόνο στο σημείο που βρισκόμαστε. Η διαφορά με την επίσημη ώρα είναι 1:25 το καλοκαίρι και 0:25 τον χειμώνα. Μέσα από τις καμπύλες γραμμές, εκτός από την ώρα βλέπουμε ακόμη και τον μήνα που διανύουμε.

Φακός

Κάθε φωτόνιο (ποσό ενέργειας ακτινοβολίας) από μόνο του έχει ελάχιστη ενέργεια, όταν όμως όλα μαζί συγκεντρωθούν σε ένα σημείο η ενέργεια αυτή γίνεται πολύ μεγάλη

 Πυξίδα

Η φιλοσοφία δεν έχει τόπο, είναι παγκόσμια και κτήμα της ανθρωπότητας. Η αριστοτελική φιλοσοφία έχει φθάσει σε όλα τα μέρη του κόσμου και είναι αφετηρία της σύγχρονης επιστημονικής σκέψης.

Πεντάφωνο

Ανάλογα με το ειδικό βάρος και τη μάζα, από κάθε υλικό παράγεται με την κρούση διαφορετική ηχητική συχνότητα. Οι 5 γρανίτες ανταποκρίνονται στην κλίμακα του αρχαίου πενταφώνου.

 

Οπτικοί δίσκοι 

Όταν εικόνες περνούν με μεγάλη ταχύτητα από το ανθρώπινο μάτι δεν αντιλαμβανόμαστε τις εικόνες σαν διαφορετικές (βλ. Κινηματογράφος)

 

Εκκρεμές

Η ενέργεια του ενός συστήματος που ξεκινά την ταλάντωση μεταφέρεται λόγω σύζευξης στο άλλο σύστημα με αποτέλεσμα το πλάτος ταλάντωσης να μειώνεται στο πρώτο και να αυξάνεται στο επόμενο.

Υδροστρόβιλος

Η ενέργεια που δίνεται με την περιστροφή του μοχλού δημιουργεί την δίνη στο υγρό, όπως η περιστροφική κίνηση του αέρα δημιουργεί τον ανεμοστρόβιλο.

 

Σφαίρες αδράνειας

Μεταφορά ορμής κατά την κρούση των σφαιρών, όπου διατηρείται η ορμή που μεταφέρεται διαδοχικά σε κάθε μια μέχρι την τελευταία.

Παραβολικά κάτοπτρα

Τα μεταφερόμενα μέσω του αέρα ηχητικά κύματα ανακλώνται στο παραβολικό κάτοπτρο και η ενέργεια τους συγκεντρώνεται στο κέντρο. Κατά την ανάκλαση επαναλαμβάνεται το ίδιο φαινόμενο.

Τηλεσκόπια

Με τα τηλεσκόπια, μπορεί κανείς να απολαύσει καλύτερα την φανταστική από το Άλσος, θέα του κόλπου της Ιερισσού και της Αθωνικής χερσονήσου.

Μακεδονικός Τάφος στον Άγιο Αθανάσιο Θεσσαλονίκης

Ο Μακεδονικός Τάφος στον Άγιο Αθανάσιο Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα μνημείο ανάλογο της Βεργίνας, με εξαιρετικές τοιχογραφίες και είχε ήδη συληθεί. Ο τύμβος, που στο κέντρο του εμπεριέχει τον τάφο, αποδομήθηκε κατά ένα μέρος στα πλαίσια της ανασκαφής και εντάσσεται σε έναν ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο συνολικής έκτασης 27.895 τ.μ. Η ανάδειξη αυτού του συνόλου, αποτέλεσε αντικείμενο προκήρυξης από το ΥΠΠΟΤ με την γνωστή διαδικασία της Μελετο-κατασκευής.

Η κεντρική ιδέα της αρχιτεκτονικής παρέμβασης συνοψίζεται στην εξασφάλιση της δυνατότητας επίσκεψης του κοινού στο εσωτερικό του τύμβου με την ένταξη ενός κελύφους που να αναδεικνύει το μνημείο, να εξασφαλίζει όλες τις σύγχρονες απαιτήσεις για την διατήρησή του. Παράλληλα, η ένταξη αυτή έπρεπε να είναι διακριτική και να μην αλλοιώνει την αρχική εικόνα του Τύμβου.

Η σύνθεση συγκροτείται από διακεκριμένους χώρους που συνδέονται μεταξύ τους οργανικά. Μέσα από μια διακριτική είσοδο και μια θολωτή γραμμική υποφωτισμένη διαδρομή, που δημιουργεί ένα αίσθημα ιερότητας, ο επισκέπτης οδηγείται στον προθάλαμο και την αίθουσα του Μακεδονικού Τάφου. σε έναν απέριττο χώρο που αναδεικνύει το μνημείο.

Η διαδρομή των επισκεπτών πραγματοποιείται πάνω σε υπερυψωμένη ράμπα από προκατασκευασμένες πλάκες οπλισμένου σκυροδέματος καταλήγει στο διευρυμένο επίπεδο του προθαλάμου. Στον προθάλαμο και την κυρίως αίθουσα προτείνεται μια λυόμενη μεταλλική εξέδρα που υποδέχεται ξύλινο δάπεδο σε συνδυασμό με γυάλινες πλάκες ,που επιτρέπουν την εποπτεία του αρχαίου δρόμου. Ορίζεται μια κεκλιμένη επιφάνεια ανασκαφής μέσα στην οποία εντάσσεται και αναδεικνύεται το όρυγμα του αρχαίου δρόμου και της αυλής του μνημείου.

Κομβικό σημείο της μελέτης ήταν η αναζήτηση της γεωμετρίας της εσωτερικής καμπύλης του θόλου στην αίθουσα του Τάφου με κριτήρια την καλύτερη λειτουργία του στατικού φορέα, την αίσθηση ελαφρότητας και την απαιτούμενη αύξση του ελεύθερου ύψους πάνω από το μνημείο.

Η μελέτη αυτή τελικά, ήρθε δεύτερη στην αξιολόγηση της υπηρεσίας. Επιλέχθηκε η μελέτη με πολυόροφο κτίριο και ανελκυστήρα 10 ατόμων στο εσωτερικό του Τύμβου Σημειώνεται επίσης ότι βασική δέσμευση της διακήρυξης ήταν η πραγματοποίηση της όλης επέμβασης χωρίς να γίνει οποιαδήποτε επί πλέον επέμβαση στον ήδη ανασκαμμένο Τύμβο. Μία δέσμευση που οδήγησε την ομάδα μελέτης σε εξαιρετικά δύσκολες στατικές επιλύσεις και αναζητήσεις τρόπων και μεθόδων κατασκευής. Σήμερα, μερικά χρόνια μετά, από όσο κανείς μπορεί να δει στο Google Earth ο τύμβος έχει διασπαρθεί σε αμέτρητα βουναλάκια που τα φορτηγά έχουν αδειάσει σε ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο…

Η χαρά της ζωής, σ' ένα μακεδονικό συμπόσιο, και ο πόνος του θανάτου, όπως απεικονίζονται στη ζωγραφική ενός μοναδικού μνημείου της Αρχαίας Μακεδονίας. Παρουσίαση από την ανασκαφέα, αρχαιολόγο Μαρία Τσιμπίδου-Αυλωνίτου.

Σκηνοθεσία, λήψη και επεξεργασία εικόνας: Eλένη Στούμπου-Κατσαμούρη

Επιμέλεια παραγωγής: Mαρία Τσιάπαλη, αρχαιολόγος, Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης

Παραγωγή: Eφορεία Αρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης για τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων 2015.

Βοτανικός Κήπος Σταυρούπολης

Ο Βοτανικός Κήπος Σταυρούπολης εγκαινιάστηκε στις 4 Ιουνίου του 2002. Η δημιουργία του είχε ξεκινήσει από το 1996. Σχεδιάστηκε από τη γεωπόνο Χατζηαθανασιάδου Αθηνά και τον αρχιτέκτονα Γιάννη Μήρτσιο και υλοποιήθηκε από το τμήμα πρασίνου και την τεχνική υπηρεσία του Δήμου Σταυρούπολης και συνεχίζει να συντηρείται αποκλειστικά από πόρους του Δήμου Παύλου Μελά.

Καταλαμβάνει ένα χώρο πέντε στρεμμάτων στην περιοχή Άνω Ηλιούπολης του Δήμου Σταυρούπολης και περικλείεται από τις οδούς Κ. Κωνσταντινίδη – Ολύμπου – Περικλέους. Φιλοξενεί 1.000 είδη χαρακτηριστικά της ελληνικής χλωρίδας, αυτοφυή και ξενικά. Η συνολική περιοχή έκτασης 27 στρεμμάτων ήταν παλιά το ρέμα Περικλέους, παραπόταμος του Δενδροποτάμου και μετατράπηκε σε άξονα πρασίνου. Εκεί κατασκευάστηκαν παιδικές χαρές, γήπεδα, αναψυκτήριο, αμφιθέατρο που αποτελούν συμπληρωματικούς χώρους του Βοτανικού κήπου.

O Βοτανικός Κήπος είναι ένας περιφραγμένος χώρος που εσωτερικά οργανώνεται από διαδρομές, που επιτρέπουν στον επισκέπτη να παρατηρεί από κοντά τα φυτά και να έχει πρόσβαση στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους. Τα τμήματα από τα οποία αποτελείται είναι τα παρακάτω:

Βραχόκηποι
Με την είσοδό μας αντικρίζουμε τρεις βραχόκηπους. Στο σημείο αυτό υπήρχε φυσική κλίση και αξιοποιώντας τη δημιουργούμε βραχόκηπους όπου στον ένα είναι φυτεμένα αρωματικά – φαρμακευτικά και μελισσοτροφικά φυτά, στο δεύτερο κυριαρχούν τα κωνοφόρα και στον τρίτο οι πόες. Προχωρώντας δεξιά στο κεντρικό περιμετρικό διάδρομο πλάτους 5μ, συναντάμε αριστερά φυτά με ιδιαίτερες μορφές : π.χ. Ιτιά (Salix matsudana), και άλλα κρεμοκλαδή είδη.

Τριανταφυλλεώνας
Ο Βοτανικός Κήπος Σταυρούπολης φιλοξενεί εκατόν πενήντα ποικιλίες τριανταφυλλιάς κάθε τύπου κερδίζουν τις εντυπώσεις την άνοιξη.

Κωνοφόρα
Στη βορινή πλευρά του κήπου έχουν τοποθετηθεί οι συλλογές των κωνοφόρων (coniferophyta) όπως κέδροι, έλατα, κυπαρίσσια, πεύκα κ.λ.π.

Εποχιακά
Συνεχίζοντας την πορεία μας αριστερά, συναντάμε ένα πολύχρωμο χαλί με εποχιακά ανοίξεως ή θέρους και βολβώδη, ριζωματώδη, κονδυλώδη φυτά.

Θερμοκήπιο
Στο κέντρο του χώρου υψώνεται ένα επιβλητικό θερμοκήπιο διαστάσεων 21,00 x 15,00μ και ύψους 6,00 μ. Φιλοξενεί τροπικά, υποτροπικά, επίφυτα, σαρκοφάγα φυτά. Στο κεντρικό του τμήμα υπάρχουν 3 λιμνούλες με υδρόβια και υδροχαρή και μια κατασκευή από βράχια όπου ρέει ένας μικρός καταρράχτης ανάμεσα σε πτεριδόφυτα και ορχιδέες. Επίσης υπάρχουν διαδρομές για να βλέπει ο επισκέπτης από κοντά όλα τα φυτά.
Δεξιά του περιμετρικού διαδρόμου τοποθετήθηκαν συλλογές φυτών σύμφωνα με κριτήρια συστηματικής Βοτανικής. Υπάρχουν λοιπόν συλλογές από γνωστές οικογένειες όπως: Caprifoliaceae, Celastraceae, Compositae, Labiatae, Leguminosae, Myrtaceae, Liliaceae, Palmae κ.λ.π.

Κιόσκι
Είναι κατασκευασμένο σε τεχνητό λοφίσκο στο σημείο της καλύτερης θέας. Οκτώ πέτρινες κολόνες στηρίζουν θολωτή μεταλλική κατασκευή στην οποία αναρριχώνται δέκα ποικιλίες γλυτσίνου. Τα πρανή του λοφίσκου καλύπτονται από φυτά εδαφόστρωσης.

Κάκτοι και άλλα παχύφυτα
Σε πήλινες γλάστρες αλλά και στο έδαφος έχουν φυτευτεί εκατό ποικιλίες κάκτων και διαφόρων άλλων παχύφυτων.

Φοινικοειδή και Μεσογειακά φυτά
Στο απάνεμο και προφυλαγμένο τμήμα του ο Βατανικός Κήπος Σταυρούπολης φιλοξενεί τα φοινικοειδή και τα εσπεριδοειδή. Ακόμα υπάρχουν φυτά που κυριαρχούν στο Mεσογειακό τοπίο.
Συνολικά έχουν φυτευτεί περίπου 1000 είδη φυτών. Ο τρόπος φύτευσης έγινε με διαφορετικά κριτήρια. Τα φυτά ταξινομούνται είτε κατά οικογένειες, είτε σύμφωνα με χαρακτηριστικές τους ιδιότητες (αναρριχώμενα, φυτά εδαφόστρωσης, εποχιακά, υδροχαρή, υδρόβια),είτε βάση τύπων κήπων (βραχόκηπος, τριανταφυλλεώνας), είτε σύμφωνα με τις βιολογικές πρώτες ύλες που παράγουν (αρωματικά, ινοφόρα, ελαιοδοτικά κλπ. φυτά).


Ο Βοτανικός Κήπος βρίσκεται στη διεύθυνση Οδός Περικλέους 9Α Σταυρούπολη Τ.Κ. 56431Θεσσαλονίκη κατεβαίνοντας από περιφερειακή την Μακρυγιάννη στο ύψος της Πλατείας Ελευθερίας κατευθυνόμαστε δεξιά στο πάρκο Σόλωνος ή από την Καραολή & Δημητρίου επιλέγουμε την Κ. Κωνσταντινίδη (οδός πάνω από τον Ιερό Ναό του του Αγίου Κωνσταντίνου) και οδηγούμαστε στο Βοτανικό Κήπο. Με το λεωφορείο και με τη γραμμή 34 (Άνω Ηλιούπολη – Αριστοτέλους) του ΟΑΣΘ και στη στάση με το όνομα «Βοτανικός Κήπος».

Το φράγμα της Θέρμης

Το φράγμα της Θέρμης αποτελεί πόλο έλξης κυρίως την άνοιξη και το καλοκαίρι. Οι επισκέπτες καταφθάνουν στην περιοχή για να παραμείνουν λίγες ώρες ξεφεύγοντας από το περιβάλλον της πόλης, απολαμβάνοντας την ηρεμία του τοπίου. Παλαιότερα ο χώρος εξαπλωνόταν κατά μήκος της κοίτης του ρέματος και δεχόταν μικρό αριθμό επισκεπτών. Το 1992 ο Δήμος Θέρμης κατασκεύασε φράγμα εντός της κοίτης του ρέματος.

Το φράγμα της Θέρμης βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Θέρμης. Συγκεκριμένα , στο ρέμα Βαθύλακκος που εντάσσεται στην υδρολογική λεκάνη του Ανθεμούντα, και στο ύψος της υπό μελέτης περιοχής έχει κατασκευασθεί χωμάτινο φράγμα (ταμιευτήρας νερού), με σκοπό τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής. Το έργο αυτό στάθηκε αιτία για να γίνουν και άλλα έργα υποδομής στην γύρω περιοχή και να δημιουργηθεί εν τέλει ένας άρτιος και υψηλής αισθητικής χώρος αναψυχής.

Η περιοχή καλύπτει 50 στρέμματα και εκτείνεται κατά μήκος της ανατολικής πλαγιάς του ταμιευτήρα. Είναι μια αρκετά πυκνή πευκόφυτη έκταση με τραχεία πεύκη και κυπαρίσσια. Εκτείνεται βορειοανατολικά του οικισμού της Θέρμης και δυτικά του οικισμού του Τριαδίου, σε απόσταση 1 km και 2,5 km αντίστοιχα από το κέντρο αυτών. Μάλιστα, συνδέεται και με τους δύο οικισμούς με ασφαλτοστρωμένο δρόμο, ο οποίος έχει αφετηρία από το κέντρο της Θέρμης διέρχεται δίπλα από το φράγμα και καταλήγει στον οικισμό του Τριαδίου. Η πρόσβαση στο χώρο αναψυχής γίνεται μέσω ασφαλοστρωμένου δρόμου που έχει αφετηρία τη στέψη του κάτω φράγματος, ελίσσεται βόρεια και παράλληλα με το ρέμα και το ανατολικό όριο της περιοχής.

Στην περιοχή υπάρχει υπαίθριος χώρος για φαγητό, παιδική χαρά ,θέση θέας για παρατήρηση της περιοχής, χώρος όπου διεξάγονται πολιτιστικές εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια κυρίως του καλοκαιριού. Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται είναι περπάτημα, τρέξιμο , ποδηλασία ,πικ νικ, παρατήρηση και φωτογράφησης της περιοχής, ιππασία κ.α.

Πλατανάκια Πανοράματος

Η τοποθεσία Πλατανάκια στο Πανόραμα, δεν αποτελεί απλά έναν όμορφο χώρο δασικής αναψυχής, αλλά και έναν υδροβιότοπο που αξίζει να εξερευνήσει ο επισκέπτης. Θα απολαύσει τη δροσιά του καταρράκτη, την υγρασία των φθινοπωρινών φυλλωμάτων και τη γαλήνη των λευκών χειμωνιάτικων τοπίων, θα περιεργασθεί τον ζωικό κόσμο του νερού και του δάσους.Τα πλατάνια ακολουθούν καθ' όλη τη διαδρομή το ρέμα του Βαθύλακκου.

Στα Πλατανάκια ,το τοπίο παρουσιάζει ιδιαίτερη ομορφιά. Η παρουσία του νερού προσελκύει αρκετά είδη της άγριας χλωρίδας και πανίδας. Με δεδομένο ότι ο μέσος νεοέλληνας δεν γνωρίζει, ούτε έχει δει ποτέ στον φυσικό τους χώρο, ακόμη και κοινά είδη της άγριας χλωρίδας και πανίδας, η περιοχή ενδείκνυται για τέτοιου είδους παρατηρήσεις.

Κυρίαρχο στοιχείο της περιοχής είναι το ρέμα που μαζί με το γεωλογικό υπόθεμα της περιοχής έχει δημιουργήσει ένα πολύμορφο ανάγλυφο σχηματίζοντας μικρούς καταρράκτες και απότομα πρανή που παρέχουν εντυπωσιακές θέσεις θέας.
Η όχθη του ρέματος προσφέρει θέσεις παρατήρησης και ξεκούρασης.Στο μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής κυριαρχούν αναδασώσεις με πεύκα και κυπαρίσσι,ενώ ο χώρος έχει εξοπλιστεί με εγκαταστάσεις δασικής αναψυχής.